De politiek gaat het adverteren voor online kansspelen aan banden leggen, maar voor die tijd heeft de staat eerst de markt stevig naar zich toegetrokken. Van de vijf populairste goksites in Nederland zijn er drie van de overheid. Onder gokkers jonger dan 23 jaar heeft TOTO een heel nieuwe doelgroep aan het gokken gekregen.

Dat blijkt uit een onderzoek dat Ipsos deed naar de online kansspelenmarkt, in opdracht van de Nederlandse Online Gambling Associatie (NOGA), de branchevereniging van aanbieders. Daarin wordt consumenten uitgebreid gevraagd naar het effect van de reclamebeperkingen.

Ruim een derde van de gokkers, gaf voor de opheffing van de ban in 2021 nooit geld uit aan kansspelen, blijkt uit de barometer. Met name de door de staat in het leven geroepen ‘sporttotalisator’ TOTO spaarde kosten noch moeite met uitgebreide reclamecampagnes. Zo speelde onder meer icoon Wesley Sneijder in een reclame voor ‘Koning TOTO’.

Dat heeft z’n vruchten afgeworpen. Van de jongvolwassen gokkers is 56 procent speler van TOTO Sport. Voor ruim een derde van alle spelers is ook het gokplatform van overheidsdeelneming TOTO Casino bekend terrein. Meer dan een kwart van de gokkers onder de 23 jaar speelde sinds de legalisering van online kansspelen al eens bij Holland Casino op internet.

Alleen de commerciële wereldwijde aanbieders Unibet en BetCity kunnen in Nederland de staatsgokbedrijven bijbenen, blijkt uit de peiling. Aanbieders zonder vergunning krijgen slechts marginale aandacht van Nederlandse gokkers, aldus het Ipsos-onderzoek.

Dat laatste lijkt er op te duiden dat de legalisering van online gokken zijn doel in zicht heeft: deze illegaal in Nederland opererende casino’s de voet dwars zetten. Maar uit de antwoorden van de 2000 respondenten (waarvan ongeveer een kwart online gokt) blijkt dat dit niet echt het geval is. Voor heel veel spelers is namelijk helemaal niet duidelijk of ze bij een legale aanbieder gokken.

De NOGA schrijft: “Sinds de opening van de legale markt in oktober 2021, is de herkenning van legale aanbieders echter niet of nauwelijks gestegen voor het grote publiek. Zelfs met veel ongerichte reclame voor online gokken, weet ruim twee derde van de gokkers nog steeds niet hoe zij een aanbieder met een vergunning kunnen onderscheiden van een aanbieder zonder vergunning.”

“Daar moet wat aan gebeuren”, zegt Peter-Paul de Goeij, directeur van de NOGA. “Het moet zo makkelijk en duidelijk mogelijk zijn om vergunde veilige aanbieders te kunnen herkennen. Zeker als straks die herkenning door het komende reclameverbod weer achteruit gaat.”

De Eerste Kamer gaat naar verwachting komende maandagavond én dinsdag de omstreden pandemiewet behandelen, waarmee het kabinet een middel krijgt om mensen in hun eigen huis op te sluiten en bedrijven stil te leggen. Nu Rutte daar nog slechts enkele weken een meerderheid heeft, moet deze nog snel worden behandeld door de senatoren, net als Pensioenwet.

Senator Johan Dessing (FVD) heeft dinsdag nog driehonderd aanvullende vragen ingediend, naar aanleiding van schriftelijk overleg in de senaat. Het grootste deel daarvan gaat over gebeurtenissen tijdens coronapandemie, Dessing wil graag weten wat opgelost wordt op die punten in de nieuwe wet (een wijziging van de Wet Publieke Gezondheid).

Minister Kuipers (VWS) moet nog meer vragen beantwoorden, het is de bedoeling dat die uiterlijk vrijdag bij de senatoren liggen. Pas dan kan de wet worden behandeld.

Het kabinet heeft opvallend veel haast. Voor de BoerBurgerBeweging haar entree maakt in de Eerste Kamer, stemt deze in de oude samenstelling nog over twee controversiële wetten, naast de Pensioenwet (plenaire behandeling 23 mei, stemming 30 mei) eerst de ‘pandemiewet’. Die is bijkans onleesbaar, maar legt wel de ingrijpende en soms niet eens werkende maatregelen uit de coronapandemie vast voor de toekomst.

Wat de wet ingewikkeld maakt, is een samenspel van verschillende procedures met elk hun eigen uitzonderingen. Het is een verbetering van de huidige situatie, zeiden deskundigen drie weken geleden tegen de senatoren die vol met vragen zaten over de wet. Maar dat komt vooral omdat tijdens de pandemie met noodwetgeving werd gewerkt, waarbij vooral bestuurlijke pleisters werden geplakt.

De pandemiewet wordt maar voor een stukje behandeld, het voorstel is als een salamiworst opgeknipt in delen, drie in totaal. Het kabinet heeft haast met het eerste deel, gezien de planning in de senaat die komende maandag al bijeen komt. Normaliter wordt alleen op dinsdagen vergaderd.

Daar is alle reden voor: er is veel kritiek op de wet, die werd ingediend prompt nadat het coronajuk vorig jaar werd opgeheven. Dat gebeurde niet eind maart, toen de QR-codes en het coronatoegangsbewijs verdwenen, maar pas eind mei. Toen weigerde de Eerste Kamer de maatregelen nog een keer te verlengen, dat wilde het kabinet eigenlijk wel.

Niet alleen daarom zijn veel mensen kritisch op de plannen. Zo vrezen sommige gezondheidsjuristen dat de Wereldgezondheidsorganisatie WHO teveel macht krijgt. Deze organisatie wordt voor een groot deel gefinancierd door private partijen en ngo’s, die via deze instantie ook voor eigen belangen gaan, in plaats van puur gezondheidskundige.

Op de rol van de WHO komt ook kritiek van de voormalig hoogste ambtenaar van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS), Roel Bekker: “met name de eerste activiteiten van de Wereldgezondheidsorganisatie waren toch onduidelijk, vaag, te laat en niet goed gecommuniceerd.” In plaats van meer afhankelijk, kan Nederland beter minder gaan koersen op wat de WHO zegt, vindt hij. “Het is beter om aan kwaliteitsverbetering te werken bij internationale instituten, en dan denk ik vooral aan ECDC (European Centre for Disease Control) en EMA (het Europees Geneesmiddelenbureau).

Binnen de WHO wordt gewerkt aan International Health Regulations en zodra deze af zijn moeten die ook in Nederlandse wetgeving, meldt minister Kuipers. In antwoord op vragen hierover van Tweede Kamerlid Wybren van Haga (BVNL) kan Nederland te allen tijde afwijken van WHO-richtlijnen.

De WHO wijzigde in 2009 de definitie van een pandemie, waardoor de Mexicaanse griep een wereldwijde pandemie werd die mensen in angst hield, terwijl dat achteraf niet nodig was. Nederland kocht miljoenen vaccins (€ 340 miljoen) die grotendeels weggegooid moesten worden. Die waren mede ontwikkeld door Ab Osterhaus, toen ook al de nationale talkshowviroloog. In de evaluatie voor de Tweede Kamer van bureau Berenschot luidde het oordeel achteraf dat hij op tv de mensen onnodig lang in angst had gehouden.

De evaluatie van de coronapandemie moet nog beginnen, maar toch is er al een nieuwe wet. Die haast is riskant: het Sociaal Cultureel Planbureau waarschuwt dat de wet ook legitimiteit in de samenleving  (pdf) moet hebben, anders zullen niet alle mensen daar in een noodtoestand gehoor aan geven.

De legitimiteit is verder onder druk komen te staan door de amnestieregeling in Slovenië, waar wel een constitutioneel hof is dat aan de grondrechten toetst (in Nederland bestaat dit niet).

In de eerste van de drie delen van de wet, staan nog niet de nieuwe WHO-richtlijnen, maar al wel thuisquarantaine en testverplichtingen. Dit terwijl nog niet eens duidelijk is hoe de testen van de afgelopen jaren zijn gebruikt. Zo is er veel onduidelijkheid over de grenswaarde van het aantal cycli bij de PCR-test. Die lag op 35 en soms nog hoger en dit is zeer ongebruikelijk in de medische wetenschap. Iemand die al jaren werkt met de PCR-techniek vertelt dat normaliter tussen de 25 en 30 cycli de grens is. “Als je het proces te vaak herhaalt, dan krijg je steeds meer ruis in de resultaten, op een gegeven moment kan je dan haast alles aantonen.”

De Biomedische Rekenkamer roept de Eerste Kamer op om openheid van zaken te vragen hierover aan minister Kuipers, voor ze gaan stemmen over de wet. Ook de FVD heeft hierover vragen gesteld aan Kuipers.

Burgers die naar het constitutionele hof gingen, kregen gelijk over onwettige lockdownmaatregelen, de regering in Slovenië maakte dit weekend schoon schip: het gaat alle boetes terugbetalen. Hoe zit dat in Nederland?

Slovenië heeft in één klap alle coronaboetes ,die gedurende twee jaar zijn uitgedeeld, van tafel geveegd. Wie een boete had betaald, krijgt zijn geld terug. Het pardon volgt op een recente beslissing van het grondwettelijk hof in het land.

In een uitspraak werden de coronamaatregelen als lockdowns strijdig verklaard met de grondwet. Tussen maart 2020 en maart 2022 werden 62.000 boetes uitgedeeld in het land, dat maar 2,1 miljoen inwoners telt.

De Oostenrijkse krant Exxpress heeft een uitgebreid verhaal over het besluit. Een constitutioneel hof is in Nederland tot nog toe niet meer dan een politieke wens waarvoor geen meerderheid is. De gang van zaken in Slovenië is grotendeels vergelijkbaar met die in Nederland, al was het maar door gemeenschappelijke Europese wetgeving

Slovenië is als rijkste voormalige deelrepubliek van Joegoslavië natuurlijk niet zomaar met Nederland te vergelijken. Maar het is een voorbeeldig EU-lid, al bijna 20 jaar. De inwoners betalen belasting, de vuilnis wordt opgehaald, en het asielsysteem werkt beter dan dat van ons, blijkt uit een recente uitspraak van de Raad van State. Asielzoekers die niet in het land in de procedure horen, omdat ze eerder in een ander EU-land aanklopten, worden ‘via informeel circuit’ in busjes naar dat aankomstland gebracht, zonder rechtszaken zoals bij ons. Dat gaat allemaal zo netjes, dat het de toets van de Raad van State doorstaat.

Wat betekent de amnestie voor lockdownovertredingen in Slovenië voor de coronaboetes in andere EU-landen? Daar gelden in de basis dezelfde grondrechten. En hoe je als agent je werk doet, is in Ljubljana niet wezenlijk anders dan in Den Haag.

Tot je bij Vrouwe Justitia belandt. Slovenië heeft namelijk een constitutioneel hof. Dat kan de regering terugfluiten als zij haar boekje te buiten gaat. In Slovenië kregen burgers die de onderbouwing van de coronamaatregelen onwettig vonden gelijk.

Nederland heeft niet zo’n rechterlijke instantie waar de wetten van de regering aan de grondwet kunnen worden getoetst. Dat had al bij behandeling in het parlement kunnen gebeuren, is het idee hierachter, maar Nederland is nog maar een van de weinige landen die deze juridische veiligheidsklep niet heeft. Het is omgekeerd: Nederlandse rechters mógen niet aan de grondwet toetsen, dat staat in de wet. Dit is een van de kernpunten van de renovatie van de grondwet in de in het initiatief van Pieter Omtzigt staan, de nota voor constitutionele toetsing.

Dat telt ruim 80 pagina’s over staatsrecht, zonder dat het onbegrijpelijk wordt voor een leek. Het is mede zo lang omdat de Twentse eenpitter een overzicht biedt van de werking van zulke opperrechters in andere landen.

Voor een succesvol wetsvoorstel heb je niet genoeg aan enkel de juridische techniek, in Omtzigts plan gevat in de tien verbeterpunten. Dat vertelt een politiek assistent met jarenlange ervaring in Den Haag. Je moet bij de verdediging van de plannen een verhaal hebben, het liefst met voorbeelden van bewezen resultaten elders.

De pandemie-amnestie in Slovenië pakt op het oog voor niemand slecht uit. Onvrede en onzekerheid van tafel, en in het ambtelijk apparaat niet langer het vooruitzicht van jarenlang en miljoenen kostend eentonig werk.

En dan nu: Nederland

Hier kan uiteindelijk volgens onze grondwet alleen een meerderheid van de Kamer de regering de wet opleggen.

Dat hoeft natuurlijk niet. Nederland doet dat anders, zoals bij de gunst van minister van Justitie Grapperhaus. In het debat over hoe op zijn eigen bruiloft de coronaregels overtreden werden, lagen de eerste bekeuringen al in de prullenbak.

Maar na de wittebroodsweken werd door handhavers gewoon weer geschreven. Nog steeds heeft geen rechter nog kunnen kijken naar 7000 zaken die liggen te wachten op het Openbaar Ministerie en nog eens 3000 voor behandeling in de rechtbank. Dit is de stand van eind februari.

Ook in Slovenië liepen de juridische molens vast. Tot vrijdag was slechts 30 procent van de boetes betaald, tegen de rest liep nog beroep. Hiermee heeft het generaal pardon voor de overheid als per decreet een enorme hoeveelheid werk en kosten uitgespaard. Het Is een mooi voorbeeld van de werking van de veiligheidskleppen van een ‘supreme court’, een rechtbank die universele en grondrechten kan toetsen, in uiterste instantie.

De duizenden dossiers die nu nog in de strafrechtketen zitten, maken onderdeel uit van een nog grotere stapel processen-verbaal. De werkvoorraad zet zoveel druk op het werkproces, dat de kwaliteit van de rechtspraak regelmatig in het geding is, waarschuwen rechters en andere rechtsgeleerden al jaren.

De lockdowns hebben bij de politie het werk er bepaald niet leuker op gemaakt. Hoofdofficieren van justitie lieten de mobiele eenheid ongekend hard optreden bij demonstraties, met een geweldsniveau dat in Nederland tientallen jaren nauwelijks is vertoond, zelfs niet tegen hooligans van voetbalclubs.

Nu ontmoet de politie in het dagelijks werk steeds meer vijandigheid en algemene onvriendelijkheid. Alleen dat gegeven al maakt het politievak zwaarder: agenten zijn getraind om met wantrouwen om te gaan, maar dat kost energie.

De nationale politie stond aan het begin van de pandemie meteen onder hoogspanning, omdat onduidelijk was hoe gevaarlijk het virus was, en hoe snel je het op kan lopen in contact met bijvoorbeeld arrestanten. Dat kan niet op afstand.

Toen die druk van de ketel raakte, begon het te broeien in de samenleving, waarna de afkondiging van een avondklok tot grootse rellen leidde.

Het zou een gotspe zijn om elke betrokkene bij de her en der ernstige ongeregeldheden zomaar een generaal pardon te geven. De bulk van de zaken betreft echter ‘gewone’ boetes, overtredingen van samenscholingsregels of avondklok.

Die wil Vrouwe Justitia ook gewoon vervolgen, zei het OM tegen EenVandaag.”Het gaat om de norm. We vonden het toen belangrijk en dat is nog steeds zo”, zegt officier van justitie Achilles Damen. “Dit strepen we niet weg.”

Hiermee heeft het OM uiteindelijk vooral zichzelf. Strafzaken zijn er nu al veel teveel, ook zonder de coronaboetes trekt justitie jaarlijks tienduizenden sancties in, enkel en alleen omdat er geen tijd is om ze te behandelen. Dat kunnen de magistraten doen uit redenen die ‘proceseconomisch’ van aard zijn.

Maar officieren van justitie maken de wet niet. En als het gaat om ‘de norm’, hoe is het dan met het aanzien van de regering, die wel de wetten uitvaardigde? Damen sprak in naam van de officier van justitie, minister Yesilgöz is aan zet om de normen aan te passen, als de politieke wil daar is. Daarbij zijn meer belangen aan de orde dan het strafrecht alleen.

Pieter Omtzigt vraagt voor dit soort situaties aandacht in zijn plannen voor vernieuwing van de grondwet, die hij ontvouwde in de al veelbesproken Thorbeckelezing in Zwolle, op 14 april. Drie weken later keken meer dan 111.000 mensen naar de uitzending hiervan op YouTube, welke je hieronder kunt bekijken.

Maar het probleem van de coronaboetes kan de samenleving niet oplossen. Of je nu een ‘Romeo’ van de mobiele eenheid bent of een überwappie, net als de rest van de samenleving kan je dit probleem niet oplossen, dit blijft nu een lelijke angel in de polarisatie die het werk van de politie verpest.

In 2025 zijn de eerste openbare verhoren in de parlementaire enquête corona voorzien, is nu de stand van zaken. Als de maatstaf voor de proceseconomie bij het OM hier ook is zoals in de zaak tegen Hart voor Den Haag/Groep De Mos, dan gaat Nederland hier nog wel even onder gebukt.