Of het kritiek op coronabeleid is, procedures voor burgerbelangen, of verzet tegen energiepolitiek, het zijn vaak oud-hoogleraren uit een bonte waaier van wetenschapsdisciplines die de barricades bestormen. Terwijl wetenschappers die nog ter academie werken anders ‘gecanceld’ worden. “Ik ben nu tachtig jaar, en maak me nu meer druk om de toekomst dan toen ik nog actief hoogleraar was.”

Noem een actiegroep die de plaatsing van windmolens juridisch aanvecht, zoals Platform Storm, en de naam Albert Koers (1942) zal al snel opduiken als referentie. Met zijn Nederlandse Vereniging Omwonenden Windmolens (NLVOW), vecht de oud-hoogleraar van de juridische faculteit van de Universiteit Utrecht voor betere representatie van burgers bij planvorming. Nu zou bij plaatsing van windmolens zowel de gezondheid van omwonenden genegeerd worden, als de devaluatie van de WOZ-waarde van hun huizen, soms tot 30%.

“De Nederlandse overheid laat continue commerciële belangen voorgaan op de gezondheid en belangen van burgers”, licht Koers zijn motivatie toe. Vanuit zijn pensionado-verblijf in het Friese dorpje Schettens lanceert Koers juridische procedures, en hij dient zienswijzen in tegen door overheidsbesturen vergunde windfarms. “Vroeger als actief hoogleraar lag mijn horizon niet veel verder dan een maand, wanneer ik bijvoorbeeld een nieuw juridisch-wetenschappelijk artikel moest publiceren. Nu heb ik kleinkinderen en maak ik me meer zorgen over de toekomst. Bijvoorbeeld in welke wereld zij zullen terecht komen. En ja, wat kun je dan doen met je zorgen vanuit je expertise: Dan span je bijvoorbeeld een procedure aan.”
Het juridische hoofdwerk van Koers na zijn pensioen, is zijn in 2012 aangespannen procedure die moet zorgen dat de Nederlandse regering het Verdrag van Aarhus uitvoert van de Verenigde Naties. Het Verdrag van Aarhus stelt, dat burgers al van tevoren bij planvorming moeten kunnen meebeslissen, wanneer alle opties nog op tafel liggen. “In Nederland werkte dat altijd precies andersom”, stelt Koers. “Eerst wordt een plan op bestuurlijk niveau dichtgetimmerd, en pas daarna krijgen burgers inspraak.” De VN in Genève verklaarde zijn klacht in 2015 gegrond, maar de overheid verzet zich nog steeds tegen toepassing van dat verdrag. “Zou dat gebeuren, dan komt de nieuwe Omgevingswet op losse schroeven”, stelt Koers.

Klimaatverzet
Het gaat deze Benidorm Bastards van de wetenschap vaak niet enkel om gevechten tegen bijvoorbeeld windmolens, maar vooral om het democratisch gehalte van beleid. Kees van der Pijl (1947), oud-hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Sussex en Universiteit van Amsterdam, ontpopte zich afgelopen jaren als ‘virusscepticus’. Hij publiceert boek na boek, waarin corrupte machtsstructuren worden belicht, of het nu de vliegramp met de MH17 is of de recente coronacrisis. Zijn kritische opstelling op de volgens hem ‘overdreven’ reactie van de regering, leverde hem felle kritiek van oud-collegae in sociale wetenschappen.

Met name bij verzet tegen klimaat- en energiebeleid domineren de krasse knarren. Daaronder bevinden zich ook oud-hoogleraren die klimaatpolitiek steunen, maar die de effectiviteit betwisten zoals emeritus hoogleraar voeding en gezondheid Martijn Katan (1946) beweert. Met zijn columns in NRC Handelsblad zet Katan met rekenvoorbeelden de bijl in bijvoorbeeld het biomassabeleid van het kabinet Rutte.

Daarnaast bestaan de krasse knarren in klimaatverzet veel uit de echte zogeheten klimaatsceptici. En dat zijn niet de minsten, althans, wáren niet de minsten in hun wetenschappelijk actieve leven. De verzetsgroep tegen huidig ‘duurzaam’ energiebeleid, stichting Clintel, werd mede opgericht door de oud-hoogleraar innovatiemanagement aan de TU Delft, de geofysicus Guus Berkhout (1940). Zij bepleitte woensdag 15 maart bij het Hof in Den Haag de noodzaak om toegelaten te worden tot het Shell versus Milieudefensie-proces. De burgers die het klimaatbeleid van honderden miljarden euro’s moeten betalen, zouden niet vertegenwoordigd zijn in dit proces. Clintel betoogde dat zij daarom als derde partij moest worden toegelaten.

De door Beatrix van Oranje voor zijn wetenschappelijke inspanningen geridderde fysicus Cees Lepair (1936) is een andere typische ‘scepticus’. Vanuit zijn Texelse pensioenverblijf lanceert deze medeoprichter van het Nationale instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) het ene schotschrift tegen lopend energiebeleid na het andere. “Mijn belangstelling voor alternatieve energie verhevigde na mijn pensioen”, verklaart Lepair.

“Die werd aangewakkerd door die prachtige slanke moderne windmolens tijdens een fietstocht met een paar ex-collega’s in Duitsland. Het leek ons een technisch hoogstandje. Toen vroeg één van ons, denken jullie dat ze echt fossiele brandstof sparen? Daaraan zijn we toen een paar jaar aan het rekenen geweest. En dat bleek nauwelijks het geval te zijn.”

Cancel Culture
Jonge academici lijken tegelijk meer geneigd in de pas te lopen van overheid en faculteit. Dit is vanwege een ‘cancel culture’, de verandering van het politiek klimaat op universiteiten. Dat zag emeritus hoogleraar Geologie Salomon Kroonenberg (1947) gebeuren aan zijn TU Delft (2009). “Mijn succesvolle klimaatlezing voor het Studium Generale in Delft uit 2015 is inmiddels gecanceld, dat zegt voldoende”, stelt Kroonenberg. “Ik heb daar nadat Coen Vermeeren, destijds organisator van Studium Generale, mij daar opmerkzaam had gemaakt, wel nog gecorrespondeerd met de nieuwe organisator, maar het is duidelijk dat de TU Delft geen behoefte meer had aan tegengeluiden.”

Kroonenberg trok tienduizenden lezers en toehoorders sinds de publicatie van zijn boek ‘De Menselijke Maat’ (2006) bij meer dan driehonderd lezingen in binnen- en buitenland, tot het D66-bestuur aan toe. Zijn kijk op klimaatverandering als geoloog luidde, dat dit van alle tijden is: “Dat vooral de mens door de uitstoot van broeikasgassen schuldig is aan de huidige opwarming wil er bij mij nog steeds niet in”, schrijft hij.

Inmiddels lijkt het academisch klimaat dusdanig omgeslagen, dat Kroonenbergs visie niet langer welkom is. De TU Delft beloonde afgelopen jaar zelfs Eurocommissaris voor Klimaat, Frans Timmermans met een eredoctoraat. Tegen die omstreden benoeming werd afgelopen jaar een petitie ingediend met 8000 ondertekenaars. Kroonenberg heeft zijn verzet inmiddels gestaakt, en richt zijn energie nu op studie van de klimaatgeschiedenis van Suriname van 2 miljard jaar terug: “Dat is minder controversieel”, merkte hij droogjes op.

Kroonenberg staakte zijn verzet, omdat hij ontdekte dat dit geen enkel invloed had op beleid. “Begrijp me goed, ik heb tijdens die lezingen heel wat medestanders gevonden”, stelt Kroonenberg. “Ik vroeg na afloop wel eens wie het met mij eens waren, vaak was dat de meerderheid van de toehoorders. Maar het waren wel vaak dezelfde oude witte mannen die mij hadden uitgenodigd en die van tevoren wisten wat ze zouden krijgen.”

Autoriteiten zouden ook ‘na doorwrochte publicaties doorgaan met wat ze deden’. Ook procedurekanon Koers is de eerste die de invloed van zijn dagelijks verzet via ‘het recht’ tegen beleid zal relativeren. “Bestuursrechters zijn er in Nederland vooral om het bestuur te beschermen”, stelt hij vast na ruim 10 jaar procederen tot de Raad van State. “Je hebt als burger misschien wel meer aan de Europese rechter.” Koers zet zijn verzet wel onvermoeibaar door. De eerstvolgende stap is een procedure van Platform Storm tegen een windfarm, die dit voorjaar bij de Raad van State dient.

Het kabinet zet volgens Haagse bronnen het omstreden wetsvoorstel door waarmee gemeenten gedwongen kunnen worden asielzoekers op te vangen. In de Eerste Kamer heeft Rutte-IV nog geen meerderheid voor de plannen, en verkiezingswinnaar BBB is tegen de inzet van dwang door het Rijk.

Het kabinet negeert naar verwachting van VVD-ingewijden de belangrijkste onderdelen van de stevige kritiek op het plan van de Raad van State (RvS). “De voorgestelde procedure is onnodig complex en roept indringende vragen op of deze wel uitvoerbaar is.”

RvS: Polariserende wet

Het adviescollege legt uit: “De complexiteit zit in het feit dat gemeenten aan de ene kant opvangplaatsen bij de minister kunnen aanbieden en daarbij een bonus kunnen ontvangen en aan de andere kant, op een later moment, binnen de provincie met elkaar moeten afstemmen welke gemeenten de overige opvangplaatsen gaan realiseren. Dat leidt tot onduidelijkheid over de precieze taakstelling. De verdelingsprocedure en de ingebouwde financiële prikkels hebben bovendien een competitief element in zich en dragen niet bij aan de solidariteit tussen gemeenten die de regering op het oog heeft.”

Verdeel en heers als tactiek, dat heeft tot nu toe verwoestend uitgepakt voor het draagvlak voor de asielopvang, en dan vooral in gemeenten waar al jaren een asielzoekerscentrum (azc) is. Dat stipt onder meer een betrokken lokaal bestuurder (VVD) aan die zich zorgen maakt over de gevolgen. “Het kabinet denkt: als er een quotum is, dan hoeven wij het land niet meer in om het uit te leggen, dan staat het op papier.” Maar hoe het dan verder moet, wanneer een gemeente weigert aan de aanwijzing van de staatssecretaris van vreemdelingenzaken te voldoen, dat is onduidelijk. “Staat een VVD-wethouder die niet wil, omdat Rutte dit aan zijn partij beloofd heeft, dan straks bij de Raad van State een rechtszaak uit te voeren tegen partijgenoot Eric van der Burg?”

Veiligelanders

Deze VVD-bewindsman onderhandelt al sinds zijn aantreden aan de lopende band over nieuwe opvanglocaties, maar er is geen houden aan door de aanhoudend hoge instroom, in Ter Apel melden zich wekelijks 700 nieuwkomers. Hierdoor is de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) overbelast, en lukt het ook niet om overlast gevende asielzoekers uit veilige landen effectief snel uit te zetten. Dit probleem speelt in alle landen in onze regio, maar hier extra zwaar.

Een oplossing is nog niet in zicht, behalve dan een decreet met een asieleis van het kabinet. Hoe dat per gemeente gaat uitpakken, wordt door de beleidsmakers voor de vuist weg berekend door een quotum op basis van het inwonertal: voor elke tienduizend inwoners krijg je 18 asielzoekers. Dat was het begingetal, aldus een tipgever, de teller staat nu op 25, maar 30 wordt achter de schermen ook al genoemd.

Indicatie aantal asielzoekers per gemeente

Op deze kaart kan je zien wat dit voor jouw gemeente zou betekenen. Dit betreft een indicatie.*

Zie je geen kaart? Klik dan hier

*Ook al zit je in het kabinet: je kan hier geen rechten aan ontlenen.

Aan alle kanten regent het klachten over de kap van kerngezonde bomen. Gevreesd wordt dat de groene reuzen opgestookt worden in biomassacentrales. Want massa is kassa, maar de overheden ontkennen. Zorgen zijn er ook over het verdwijnen van bomen,  in het licht van het klimaat. In Bergen aan Zee verdwijnt zelfs een heel bos.

,,Wie verzint dit?’’ Elisabeth van Heiningen, lid van het historisch platform in Dordrecht, lag er ’s nachts wakker van. Grote statige populieren aan de Laan der VN in haar stad gingen tijdens kap in rook op. De aanblik ging door merg en been. ,,Ik zei tegen mijn man dat ik hier absoluut een paar foto’s van ging maken. Dit is vreselijk. Wat voor lieden bedenken dit?”

Vergroenen door te kappen

Ook de Dordtse bomenridders, een groep die bomen beschermt, zijn overdonderd. Ze reageren boos: ,,Ambtenaren vertellen ons dat tot deze kap al jaren geleden is besloten, op basis van een ‘definitief ontwerp’ voor ‘upgrading’ van de entree van de stad. Waar verder geen mens van weet. Opnieuw wordt ons een prachtig plan voorgeschoteld tot vergroening van die entree van de stad, maar daarvoor moeten dan wel eerst vrijwel alle bestaande bomen sneuvelen. Vergroenen door te kappen? U leest het echt.’’

Wegkwijnen

Van Heiningen was afgelopen week op de been om op beeld vast te leggen hoe robuuste bomen werden omgelegd in opdracht van de gemeente. De gigantische bergen afgezaagde takken wegkwijnend. Rijke stammen versplinterd. ,,Groene sloopzucht’’, zei ze aangedaan.

Maar de Dordtse Bomenridders én Van Heiningen zijn momenteel zeker niet de enige in Nederland die zwaar schrikken van de grootschalige kap: vanuit het hele land slaken mensen op Twitter momenteel noodkreten nu er problemen zijn met het klimaat en ze met afgrijzen juist waarnemen hoe kerngezonde bomen grootschalig worden neergehaald. Het speelt In Leiden, Woudrichem en in Pijnacker. Ook vanuit Groningen zijn er klachten over teveel robuuste bomen die in de bloei van hun leven geveld zijn.

Biomassa

Het primaire doel zou volgens de overheden beslist niet zijn, om het hout op te stoken in de Nederlandse biomassacentrales. Maar critici zijn wantrouwig. Volgens hen heeft het wel degelijk alles te maken met de biomassawaanzin en zijn het smoesjes van de overheid.

Het kappen van hout is volgens een anonieme bron, werkzaam in de branche van biomassacentrales, een lucratief verdienmodel. Snoeihout wordt versnipperd en opgestookt. ,,Het speelt in Nederland, maar ook in België én in Italië. Waar ze complete bossen aan het leegroven zijn. Overal zie je stapels gekapt hout. Dit is geen toeval. Snoeihout is groene stroom. Het is een inkomstenbron. Hout levert geld op. Ze zijn krankjorum.’’

Eyecatcher

Gemeente Dordrecht laat echter weten dat de  oude populieren langs de Laan der VN zijn geveld omdat de entree tot de stad rommelig oogt, en dringend verbeterd moet worden. De laatste mijl naar het centrum moet op die plek een betere eyecatcher worden.

De stammen zijn inderdaad opgestookt. ,,Er wordt bij zo’n kap wel gekeken naar manieren van hergebruik. Maar het ging hier om populierenhout. Dat is qua soort niet ideaal om er bijvoorbeeld bankjes van te maken. Omdat het wat zachter hout is. Het hout is daarom door de aannemer opgeruimd. Hij heeft het versnipperd en afgevoerd naar de biomassacentrale waar het gebruikt wordt om groene stroom van te maken,’’ aldus een woordvoerder van de gemeente Dordrecht.

En er komt ander groen voor terug. ,,Maar dát zijn kleine jonge bomen”, zegt Elisabeth van Heiningen spottend. ,,We hadden gezonde gróte bomen.’’

Verkapte redenen

De kapzucht komt notabene in een tijdperk waarop het vanwege klimaatverandering volgens de deskundigen alle hens aan dek is met bomen. Die kunnen immers met hun schaduw verkoeling geven op snikhete dagen.

Ze zijn bovendien een waardevolle bron van biodiversiteit, waar insecten, vogels en vleermuizen hun veilige habitat vinden. En het zijn de groene longen van de aarde.

Maar bomen zijn gewoon op grote schaal de klos. Het regent deze weken klachten op Twitter:

,,333 Bomen kappen voor rotonde bij Lammerschansweg en twee oude bomen weg bij de Ananas, omdat het fietspad geen bochtje mag krijgen”, luidt de zware kritiek op de gemeente Leiden.

In Den Haag sloegen bomenridders alarm over de kap van ruim 300 bomen. Een man met de nickname ’Drs. Buitenhof’ tweet dat hij het afgelopen jaar gewoon te vaak omgehakte stammen zag in het Haagsche Bos, de Bosjes van Pex, Meijendel, Clingendael en Landgoed Oosterbeek. ,,Voor de biomassa-hobby”, denkt hij.

‘Gooise Vrouwen voor Bomen’ voeren ondertussen actie tegen de massale kap van 4000 gezonde bomen in het Naarderbos die moeten wijken vanwege de aanleg van een geluidswal met zonnepanelen. ,,Dit wordt een ramp voor de natuur’’, aldus raadslid Paul Blom van de Partij voor de Dieren (PvdD) van de gemeente Utrechtse Heuvelrug.

Noord-Holland

En het kan nog gekker: maar liefst 13.000 dennen, een compleet bos, zal versplinterd gaan worden  in het Noord-Hollandse duinreservaat bij Bergen aan Zee. Vele hectare bos moet verdwijnen, maar volgens de provincie Noord-Holland heeft de aanslag op het bos niks met biomassa te maken. Zij wil gewóón het authentieke landschap terug. Zoals het óóit was: met duinen waar zand kan stuiven. Dan zullen de temperaturen overigens, zo zonder schaduw, op snikhete klimaatdagen niet te harden zijn.

,,Aan de Noord-Hollandse kust staan de bomen in de uitverkoop om grijs stuifduin te creëren’’, schreef BBB.  Die stelt in haar programma voor om de kap-plannen van de provincie te vernietigen. ,,Dat geeft hoop’’, aldus voorzitter Kees de Bakker van de Duinstichting, die strijdt voor behoud van de 13.000 dennen. Hij vindt de kap volkomen onnodig. ,,Deze dennen kunnen wel 400 jaar oud worden. Maar hiér gunnen ze hen het leven niet.”

Nu bieden de bomen verkoeling aan. ,,En ze zijn een huis voor zeldzame roofvogels als de wespendief, waarvoor de provincie Gelderland een windmolenpark op de Veluwe wél aanpaste.”

De stichting hield vorige week nog een picknickprotest. En ze dient een bezwaarschrift in, tegen de bomenkapvergunning die de gemeente Bergen op 24 februari heeft verstrekt.

‘Vliegtuigbommen’

Ook elders in het land gaan populieren, essen, wilgen en noem maar op, naar de ratsmodee. Neem de Alblasserwaard, ook wel aangeprezen als de mooiste polder van Nederland: rond de N214 grijpt de provincie Zuid-Holland momenteel stevig in, waarbij maar liefst 159 kerngezonde bomen met kettingzagen worden neergehaald.

Indrukwekkende robuuste stammen en kruinen zijn al afgevoerd. Langs de route is de verwoesting soms zelfs schokkend. Ook struiken zijn gewoon ruw aangetast.

Maar de ‘slachting’ van het groen heeft niks te maken met het voeden van biomassacentrales, bezweert het Provinciehuis, maar alles met veiligheid: ,,Er is een kapvergunning afgegeven voor het vellen van 159 bomen. De reden is een onderzoek naar niet ontplofte vliegtuigbommen’’, weet de woordvoerder.