Ingehuurd als desinformatie-onderzoeker door de Europese Commissie, worden nepnieuwsjagers nu ook ingezet tegen informatie die wél door de beugel kan. Hierover zijn bijscholingen voor de vele maatschappelijke organisaties die, op kosten van Brussel, jagen op media-uitingen die heel vervelend, maar helemaal niet onwaar of onwettig zijn: ‘Lawful but awful’.

Dit soort groepen zijn ook in Nederland actief. Hier blijken techbedrijven bovendien alleen maar naar te reageren op verzoeken om dingen weg te halen die niet deugen, wanneer die zijn aangemeld door de overheid goedgekeurde of betaalde melders. “Iedereen kan zo’n melding doen”, zei staatssecretaris Van Huffelen (Digitale Zaken) onlangs in de Kamer. Maar uit onderzoek dat is betaald door de EU blijkt dat je dan in Nederland genegeerd wordt.

Nog ernstiger zijn de nieuwe tactieken die door wetenschappers worden gepromoot. Die richten zich niet op verboden content, maar ‘borderline content’. Deze berichten worden niet offline gehaald, maar krijgen door de rapportages van ‘trusted flaggers’ wel minder zichtbaarheid op sociale media. Juridisch is er een zeer wankele basis om hiertegen in te grijpen. Maar in cursussen wordt precies uitgelegd waar je geitenpaadjes kan vinden. Dat blijkt onder meer uit deze workshop die Indepen heeft bekeken.

Hiermee ligt de weg open voor censuur, en uit documenten die via openbaarheidsverzoeken naar boven kwamen bij de Europese Commissie (EC), blijkt dat van deze routes uitstekend bruikbaar zijn.

Screenshots uit de presentatie over borderline content.

Opvallend is namelijk dat de Europese Commissie en Twitter in 2021 hierover tips uitwisselden. Ambtenaren en het bedrijf (toen nog niet overgenomen door Elon Musk) bespraken hoe via deze ‘trusted flaggers’ de bestrijding van desinformatie kon worden opgelost. Van deze ngo-route kon de politiek meer resultaat halen.

Zo voorkomt men dat er meteen een juridisch conflict op het spel kan komen te staan als Twitter het niet eens is met de EC.

Dat laatste lijkt overigens allesbehalve aan de orde, Twitter wordt in een interne mail omschreven als ‘best in class’ op het terrein van content moderation.

Het gaat allemaal een stuk verder, blijkt uit de jongste leergangen in het programma. Indepen kon deze opsporen met behulp van deze Wob-documenten. Niet het verwijderen van illegale, maar het verbergen van vervelende posts, daar gaat het om, en dan het liefst geautomatiseerd in het geval van gevoelige discussies.

Daar moet je bij de social media natuurlijk wel een reden voor kunnen opgeven. Dat leer je in deze workshop van academici van Swansea en Sao Paolo, die bij het EC programma aansluit. Hier vind je de hele YouTube-sessie.

Het systeem tegen desinformatie werkt zo: maatschappelijke organisaties gaan met subsidies op zoek naar disinformatie die schadelijk is, om die te voorzien van een degelijk weerwoord. Maar dat is in zeer extreme gevallen nodig, vaak is ‘harmful content’ ook gewoon vervelend voor overheden. Dat kan je rapporteren, als trusted flagger krijg je daarbij een streepje voor, omdat je erkend bent als ‘grensrechter’ voor social media.

In Nederland is die grensrechter een onvervalste thuisfluiter, blijkt uit een onderzoek dat vorig jaar is gedaan in zes Europese landen door Licra, de internationale Liga tegen racisme en antisemitisme. De reactietijden op een melding spreken boekdelen.

Nog een opvallende conclusie: op Instagram reageren de moderators van het bedrijf eigenlijk alleen op flaggers die zijn aangewezen door de autoriteiten.

Op deze site kon je in al lezen hoe ook in Nederland gebruik werd gemaakt van desinformatie-onderzoeken waarin in het kader van wetenschappelijk onderzoek aangifte werd gedaan van actief opgespoorde content die vermeend misinformatie verspreidt.

The London Story was in Nederland nog maar nauwelijks opgericht, of deze onbekende ngo deed dit al tegen Forum voor Democratie, middenin een verkiezingscampagne nota bene, schreef Indepen reeds. Maar wat hier opvalt in een vergelijkend staatje uit de ME monitor, is dat in Nederland vooral de flaggers met een vlaggetje van de overheid worden geholpen als ze iets aanmelden voor downplaying. Knipmessen voor het systeem?

Instagram blijkt überhaupt alleen maar naar trusted flaggers te luisteren, valt de onderzoekers op.

Een van de sprekers tijdens de workshop over borderline content is van het cybercrime center van de universiteit van Swansea. Daar zijn ze bepaald niet begaan met het lot van de burgers die schadelijke content melden: dit is vooral hét middel om de techbedrijven en de politie goed samen te kunnen laten werken, jubelt het instituut. Twitter lijkt er vooral een ander voordeel in te zien: het kan nieuwe, strengere gedragscodes afwenden, aldus de openbaar gemaakte documenten.

De menselijke kennis lijkt ook gebruikt om AI te trainen om het werk deels over te nemen.

Het World Resources Institute (WRI), waar staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66) vorig jaar plotseling directeur werd, boert goed bij de Nederlandse overheid. Zeker drie ministeries leggen jaarlijks meer dan 750.000 euro bij, Buitenlandse Zaken alleen al draagt bijna vijf miljoen per jaar bij.

Dat blijkt uit jaarverslagen, accountantsrapportages en Amerikaanse belastingverklaringen van het WRI, die voor deze lange reportage door Indepen zijn onderzocht. Want: wie zíjn die mensen die daar werken? En wat krijgen ze betaald?

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat pakt de rekening voor heel wat loonstrookjes bij het WRI, bleek al meteen nadat Van Veldhoven in de zomer van 2021 plotseling uit het kabinet vertrok. Ze had dankzij haar publieke functie al een tijdje zitting in een van de besturen binnen het WRI.

Het instituut wordt door klimaatjournalisten in de bladen van DPG media omschreven als ‘toonaangevende milieugroep’ en ‘gezaghebbende’ denktank. Het hoofdkantoor is gevestigd in Washington DC, in de Verenigde Staten. WRI wordt gefinancierd door donoren die aan ontwikkelingshulp doen, van ministeries uit westerse landen tot ngo’s, maar ook opvallend veel filantropen en mondiale bedrijven. In het meest recente jaarverslag zijn dat bijvoorbeeld de Bill & Melinda Gates Foundation, de Rockefeller Foundation, het World Economic Forum  en bedrijven met wereldwijde en lokale superstatus zoals Microsoft, Google, Apple, Unilever, Pfizer, Nestlé, Bloomberg, DSM, FrieslandCampina, Gates Ventures, Heineken, Philips, Rabobank en IKEA.

Het World Resources Instituut staat bekend als een non-gouvernementele organisatie zonder winstoogmerk. Maar dat is niet helemaal waar, blijkt uit bestudering van de accountantsrapportages die Grant Thornton jaarlijks opstelt, en die het WRI op grond van onder andere Amerikaanse regels transparant openbaar maakt op zijn website. Het WRI heeft een aantal ‘filialen’, zoals WRI Europe waar Van Veldhoven nu directeur is. Een van de belangrijkste filialen zit in India, waar (wetenschappelijk) onderzoek wordt uitgevoerd naar onderwerpen die te maken hebben met landgebruik, voedsel- en energiebehoefte en waterbeheer. Juist deze entiteit van het WRI mag wél winst maken.

Nederlandse sleutelrol

Dat zou nooit hebben gekund zonder de jarenlange financiële inzet van Nederland, valt jaar op jaar te lezen in het annual report van WRI. Uit antwoorden op Kamervragen van SP-Kamerid Leijten door premier Rutte na het opvallende vertrek van Van Veldhoven (kort na de ‘functie-elders’-crisis in de kabinetsformatie), bleek oktober 2021 al dat Stientjes ministerie subsidies had verstrekt voor verschillende projecten, oplopend tot in totaal 1,5 miljoen euro verspreid over meerdere jaren:

Vraag Leijten:

“Kunt u laten weten op welke momenten de subsidie aan het World Resources Institute binnen het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zijn besproken en heeft de voormalig Staatssecretaris daar bemoeienis mee gehad?”

Antwoord minister-president:

“In november 2018 heeft de voormalige Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat besloten om een jaarlijkse bijdrage van 200.000 euro te verstrekken aan het Platform for Accelerating the Circular Economy (PACE) voor de periode 2019–2021. Het WRI voert het secretariaat van PACE. In maart 2021 heeft de voormalige Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat besloten om deze jaarlijkse bijdrage van 200.000 euro ook te verlenen voor de jaren 2022–2024.

Daarnaast heeft de voormalige Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat in maart 2021 besloten een éénmalige subsidie van 98.762 euro aan PACE te verstrekken om monitoringsonderzoek te doen naar de transitie van de circulaire economie, onder andere in het kader van de door Nederland georganiseerde WCEF+Climate conferentie.
In september 2018 is door de voormalige minister van Infrastructuur en Waterstaat een subsidie verstrekt van 760.000 euro aan WRI voor kennisontwikkeling op het gebied van klimaatadaptatie en de ondersteuning van de Global Commission on Adaptation.
In al deze gevallen is conform ambtelijk advies besloten”.

Dit is echter maar een tipje van de sluier, blijkt uit de jaarverslagen van WRI. Dit is te lezen in 2019, bijvoorbeeld: “Launched in October 2018 with the support of the Netherlands, the Global Commission on Adaptation seeks to elevate adaptation solutions on the global agenda, culminating in a Year of Action in 2020. WRI is the managing partner of the Commission, with the Global Center on Adaptation in Rotterdam and Groningen.”

Dat is een aparte projectorganisatie, waarbinnen een nieuw project wordt uitgevoerd. Nederland haalde hiermee een nieuw kennisinstituut naar Nederland, met bijbehorende werkgelegenheid maar vooral met prestige. De moederorganisatie dreef echter tot 2018 wel al jaren op Nederlands subsidiegeld, afkomstig van de begroting voor ontwikkelingssamenwerking. Nederland betaalt samen met de overheden van Zweden en Denemarken de ‘core funding’, de bekostiging van de basisorganisatie, van waaruit al dit soort projecten worden uitgevoerd.

Dat gaat volgens het accountantsrapport om 4,3 miljoen euro per jaar:

“In December 2017, Ministry of Foreign Affairs of the Netherlands awarded the Institute a $4,300,000 grant for the first year of a five year-program to support the implementation of Institute’s Strategic Plan 2018- 2022. In December 2018, a $4,300,000 grant for the second year was awarded for the project. With sufficient funds made available by the budget legislator, an additional $12,900,000 will be awarded for Year 3 to Year 5. As of September 30, 2019 and 2018, the Institute has received $8,600,000 and $4,300,000, respectively; and the Institute has spent $8,080,745 and $3,806,148, respectively”.

Buitenlandse Zaken is echter niet het enige ministerie dat bijdraagt. Ook Economische Zaken en Klimaat, Infrastructuur en Waterstaat, en Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit staan in jaarverslagen van de afgelopen zes jaar vermeld, de meeste jaarlijks. Prins Jaime Bourbon-Parma zit in de raad van advies.

De bedragen die Nederland schenkt, lopen flink op. De annual review noemt de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken als speciale donor, goed voor in totaal 21,5 miljoen dollar in de vijf jaar van 2018-2022. In ruil daarvoor mag Nederland onder meer pronken met allerhande plannen op het wereldtoneel, zoals tijdens de klimaattop eind vorig jaar in Egypte, met een plan om de fiets wereldwijd op de kaart te zetten als CO2-neutraal vervoersmiddel.

Voer voor vleeshaters

In Nederland valt intussen vooral op hoe het WRI de toon zet in de activistische lobby die zich richt op het verminderen van de vleesconsumptie; niet door zelf op de trom te slaan, maar door het aanleveren van cijfers aan activisten. Dat slaagt regelmatig, blijkt uit een analyse van de publicaties met en over het instituut.

Zo schreef de Groene Amsterdammer in december 2022: “Als de huidige trends doorzetten is de vraag naar vlees halverwege deze eeuw nog eens verdubbeld, vooral door een toename van de vleesconsumptie in Aziatische landen waar het vleesrijke westerse dieet steeds meer geëvenaard wordt. In dit scenario, zo concludeerden onderzoekers van de Wereldbank, de Verenigde Naties en het World Resources Institute (denktank voor duurzaamheids- vraagstukken) in een alarmerend rapport getiteld Creating a Sustainable Food Future, moeten vrijwel alle bossen op aarde gekapt worden om plaats te maken voor landbouwgrond.”

In een interview met een vakblad voor milieuprofessionals legt Van Veldhoven uit dat dit precies de bedoeling is: niet zelf van de daken schreeuwen. Het blad schrijft:

“Veertig jaar geleden is het World Resources Institute (WRI) in Amerika opgericht. Inmiddels zijn er ook kantoren in China, India, Indonesië, Afrika, Europa, Brazilië en Mexico. “Ons werk doen we veelal op de achtergrond”, laat Van Veldhoven weten. “Het WRI is geen partij die de straat op gaat of een grote campagne voert. Wij brengen data bij elkaar en maken op basis daarvan analyses voor beleidsmakers.” Dit gebeurt op basis van wetenschappelijke data. “We houden bijvoorbeeld wereldwijd de ontbossing bij, net als de uitputting van de ondergrondse watervoorraden. Die kennis vertalen we naar mogelijke knelpunten, gekoppeld aan mogelijke oplossingen.””

Dat wil niet zeggen dat het alleen maar om die informatieverzameling gaat, ook al is die via de Indiase tak van het WRI dus winstgevend uit te voeren door Stientjes organisatie. Maar daar blijft het voor haar niet bij, zegt ze tegen de Groene Amsterdammer: “WRI zet zich in om met die kennis ook de noodzakelijke veranderingen tot stand te brengen. Rechtstreeks of via een aantal van de platforms die we hosten. We zijn dus een internationale denk- en doe-tank. Dat is misschien wel het speciale recept van WRI.”

Zo liep WRI in 2020 voorop bij het verspreiden van het ‘build back better evangelie’, en in de jaren daarna werd bereikt dat er een klimaatschadefonds onderdeel wordt van de VN-klimaatafspraken. Maar er bloeide nog iets veel mooiers binnen het WRI, te weten de beleggingsportefeuille. In het jaar dat Stientje de ngo kwam versterken, blijkt het geïnvesteerd vermogen te zijn verdubbeld, vooral door investeringen in equity funds, beleggingsfondsen:

Bron: jaarrekening WRI 2021

Transparantie

De komende tijd gaan we vermoedelijk nog meer horen van de ‘publieke werken’ van D66’er Van Veldhoven. Want het blijft niet bij de subsidies die hierboven zijn beschreven, en dankzij nieuwe transparantievereisten rond de verstrekking van overheidsgelden kunnen we allemaal meekijken in de bedrijfsvoering.

Neem bijvoorbeeld projecten die te maken hebben met watermanagement in derdewereldlanden, die Nederlandse bedrijven en kennisinstituten uitvoeren, in een coalitie waarin het WRI een leidende rol speelt. In de verslaglegging daarover staat zwart op wit wat uit de cijfers al wel opdoemde: Stientje krijg je niet voor een tientje. Medewerkers van haar kaliber kosten 100 keer zoveel. Per dag. Dat maximum is vastgelegd in de voorwaarden.

D66’ers klagen intussen dat de boerenstand verslaafd is aan overheidssubsidies. Maar dat gaat om heel andere bedragen: gemiddeld jaarlijks 19.000 euro per boerengezin (volgens Frank Kalshoven van de Argumentenfabriek in zijn column in De Volkskrant), maar dit is inclusief alle toeslagen.

Kan één stonede statushouder de studieschuld van alle inburgeraars tegelijk laten verdampen? Die kant gaat het wel op, in een zaak die loopt bij de Raad van State. Op dit moment betalen zo’n 20.000 andere asielzoekers de lening terug.

Een Eritrese man die zakte voor de taalexamens, wist zo goed uit te leggen waarom hij de komende tien jaar niets kan aflossen, dat de hoogste bestuursrechter van Nederland voorsorteert op een algemene uitspraak over de studiefinanciering voor statushouders.

Dat valt op te maken uit advies dat de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State vraagt aan het Europese Hof van Justitie in Luxemburg. Dit is een speciale procedure voor rechtszaken waarbij een uitspraak voor meerdere zaken grote gevolgen kan hebben, en in meerdere landen.

Nu draait het om de inburgerings- of taallessen voor statushouders. Zij krijgen hiervoor sinds 2013 studiefinanciering aangeboden, dat lijkt op de ouderwetse vorm van de gewone studiefinanciering: als je niet te lang over je studie doet en je diploma haalt, hoef je de basisbeurs niet terug te betalen.

Voor de inburgering mogen statushouders 10.000 euro lenen. Halen ze binnen drie jaar minimaal taalniveau A2, dan volgt kwijtschelding. Dit is geen harde deadline: bij overmacht wordt snel uitstel verleend, en wie echt het niveau niet aankan krijgt vrijstelling. De overheid doet daar niet kinderachtig over, bleek eerder deze week al in onze reportage. Eén op de drie inburgerende asielzoekers krijgt zo’n ontheffing, en daarmee kwijtschelding van de studieschuld.

Dat geldt niet voor de Eritrese man die in 2015 op 17-jarige leeftijd in Nederland komt en vrijwel meteen een verblijfsvergunning kreeg. Vanaf z’n achttiende ging de inburgerplicht in, via NT2-taallessen of via inburgeringscursussen. Omdat hij al naar een gewone school ging voor een beroepsopleiding, en langer dan normaal op een woning moest wachten in een azc, kreeg hij uitstel van de inburgerdeadline, maar die verliep februari 2020, vlak voor de pandemie uitbrak. Dat was niet totaal onverwacht, gezien de omstandigheden die de Raad van State opsomt in een tussenuitspraak:

“Dit is niet gebeurd. Hij had zich ingeschreven voor een aantal examens en voor inburgeringslessen ter voorbereiding op de examens, maar hij is bij een aantal lessen en examens niet verschenen. De examens waar hij wel bij aanwezig was, heeft hij niet behaald. Omdat [appellant] niet op tijd was ingeburgerd, heeft de minister hem een boete opgelegd van € 500,00 en bepaald dat hij de lening die hij had afgesloten volledig moet terugbetalen. De lening bedraagt € 10.000,00.”

Welke scholing de Eritreër kreeg in Nederland staat niet in het vonnis, maar als minderjarige asielzoeker kwam hij in aanmerking voor in een Internationale Schakelklas (ISK), met andere minderjarige leerlingen. Daarnaast was er nog de inburgeringscursus, waar hij vier jaar over heeft mogen doen in een termijn die pas ging lopen toen hij 18 was. Toch liep het na al die jaren les in de soep. Is het zo moeilijk?

A2 taalniveau

Het taalexamen NT2 is voor veel inburgeraars een struikelblok. Wat wordt van ze verwacht? In de eindtoetsen op centrale examenlocaties moeten ze via de computer vragen beantwoorden, die lees- en luistervaardigheid meten. Om te slagen, moet je niveau A2 halen. Daarmee kan je in het dagelijks leven de essentiële dingen doen. Een voorbeeld van een gesprek dat je daarmee kan voeren: ‘Hallo, mijn naam is Peter en ik ben 28 jaar oud. Hoe heet jij en wat is jouw leeftijd? Ik ga vandaag naar kantoor om te werken.’

Voorbeeldvragen die taaltrainer Ad Appel maakte, geven een indruk van het niveau van de lees- en schrijfexamens.

De proef op de som nemen en zelf de oefentoets maken? Dat kan hier.

Het was niet zo dat de statushouder steeds zakte voor het examen. Soms kwam hij ook niet opdagen, wat ook gebeurde tijdens de lessen. Toen de deadline verliep, kwam de man dan ook niet meteen voor vrijstelling in aanmerking: daarvoor moet je aantonen dat je minstens 600 uur les hebt gehad. Dat haalde hij uiteindelijk bijna twee jaar na de deadline pas. Toen werd hij maar vrijgesteld van examenplicht door de overheid. Maar die wil nu wel dat hij het lesgeld gaat terugbetalen, want hij was veel en veel te laat.

Zijn advocaat is Jeannette Kruseman. Ze kent het onderwerp: kwijtschelding bedingen bij de rechter lukte eerder wel bij een statushouder die zes maanden te laat de examens haalde. Dat was overmacht, zijn kinderen waren in het ziekenhuis beland, was toen het oordeel.

Maar in deze zaak is het ver zoeken naar overmacht. “Hij komt afspraken niet na, zijn docenten denken dat hij te veel wiet gebruikt en hij heeft financiële problemen”, valt te lezen. Dat komt omdat hij is getraumatiseerd, betoogt Kruseman, net als veel landgenoten. Al sinds 2015 vormen Eritrese vluchtelingen, na vluchtelingen uit Syrië, de grootste groep nieuwe statushouders. Ze worden op weg naar Europa vaak uitgebuit, afgeperst en mishandeld, daarover zijn talloze verhalen. Zelf praten ze daar alleen niet graag over.

Die trauma’s betekenen dat Nederland volgens wetgeving die in de hele EU geldt, een stapje extra moet zetten om deze mensen te laten inburgeren. Dat volgt uit de zogeheten Kwalificatierichtlijn, die moet voorkomen dat immigranten in een lidstaat worden achtergesteld.

Wanneer je geen Nederlands kent maar wel zit opgezadeld met een studieschuld, dan raak je achtergesteld, stelt advocaat Kruseman. Voorlopig gaat de Raad van State met die gedachte een heel eind mee, en dit terwijl niet-asielzoekers de lessen gewoon zelf moeten betalen, ook als ze op tijd slagen.

Je zou nu verwachten: de rechters in Den Haag moet gaan bepalen of het blowen echt door een trauma komt, of dat het verwijtbaar gedrag is. Moet je daarvoor in Europa rechtsvragen stellen?

Nee. Dat maakt helemaal niet uit, volgens de magistraten. Volgens de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State mag je dankzij de Europese richtlijn eigenlijk helemaal niet eisen dat nieuwkomers lesgeld voor inburgering moeten betalen.

“Door de kosten van de inburgeringsprogramma’s volledig in rekening te brengen bij de inburgeringsplichtige zorgt de minister niet voor de omstandigheden waaronder de toegang tot de inburgeringsprogramma’s daadwerkelijk is gewaarborgd.

Gelet op de hoge kosten van de inburgeringsprogramma’s en de in de regel beperkte financiële draagkracht van asielstatushouders, ziet de Afdeling hierin een belemmering van het recht op toegang tot integratieprogramma’s.

Dat de inburgeringsplichtige een lening kan aanvragen ter financiering van de kosten van de inburgeringsprogramma’s, maakt dat niet anders. Bij niet of niet tijdig behalen van het inburgeringsexamen, moet de lening namelijk geheel worden terugbetaald waardoor de inburgeringsplichtige met een hoge schuld wordt geconfronteerd.”

Taaleisen mag je aan statushouders van de wet al niet stellen, daarom heeft zakken niet meteen gevolgen als ze na vijf jaar hun tijdelijke verblijfsvergunning willen omzetten in naturalisatie. Dit heeft grote gevolgen bij de integratie: de helft van alle statushouders is werkloos, vier op de tien Eritreeërs. Maar wat integratie volgens de Raad van State ‘juist kan belemmeren’: die gedurende tien jaar terug te betalen studieschuld, ook al hoef je die alleen af te lossen als je genoeg geld verdient om dat te kunnen afbetalen (onderaan 5.9). Dat de overheid bij bepaling hiervan rekening houdt met bijzondere omstandigheden, maakt niet uit, aldus de voorlopige uitspraak.

Het gaat nog verder: de Europese richtlijn ‘biedt geen ruimte’ voor studieleningen in deze vorm, ook al hebben hele generaties Nederlanders deze schulden bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) gewoon met rente af moeten betalen. Want het systeem is niet eerlijk voor mensen die niet op tijd ‘kunnen of willen’ inburgeren. Een saillante opmerking, gegeven de praktijk. Wie niet kan, krijgt al lang vrijstelling. En wie niet wil, die kan toch ook gewoon gaan werken? Nou, dan had je dit probleem ook niet gehad: wie langer dan zes maanden in een jaar werkt, komt ook in aanmerking voor vrijstelling van (bepaalde) examens, onder deze wet.

Als het Europese Hof positief adviseert, lijkt meteen het doek te vallen voor de terugbetalingen. Hoewel de wet inmiddels is aangepast en de gemeenten nu de inburgering moeten verzorgen, zal instemming vanuit Luxemburg met de uitleg van de Nederlandse rechters opnieuw de mogelijkheden uithollen om druk uit te oefenen op statushouders die niet goed integreren.

Precies het tegenovergestelde was de bedoeling van de hele stelselwijziging in de nieuwe Wet Inburgering (2013), één van de weinige wapenfeiten van Ruttes eerste kabinet. Gevolg is dat de verzorgingsstaat voor de langere termijn wordt uitgehold, als het na zes jaar scholing niet lukt iemand aan het werk te krijgen.

Voor de Eritrese man zou het evenmin geweldig zijn, zonder startkwalificatie is hij gedoemd tot de minst betalende baantjes of thuiszitten in Nederland, maar buiten de maatschappij, in een eigen parallelle samenleving.

En daarin moet hij wél belasting betalen, maar dan aan het regime in zijn Oost-Afrikaanse thuisland. Deze int ook in Europa met dreigende en soms harde hand ‘diaspora tax’ bij alle landgenoten van wie de tocht naar Europa is geslaagd.

In 2021 betaalden 10.000 mensen af op de studiefinanciering, in 2020 waren dat er 18.000. Veel was dat niet, te weinig in ieder geval voor vermelding in de miljoenennota (bedragen x 1000). Als die allemaal een pardon krijgen, kost dat in een klap tot 181 miljoen euro.

De adviezen van het Europese Hof laten vaak wel minimaal enkele maanden op zich wachten. Daarna gaat uiteindelijk de Raad van State uitspraak doen.