Binnenland
Senaat VS: sleutelden Utrechtse virologen in Wuhan aan virussen?

Het is niet de eerste ‘bombshell’-publicatie over de oorsprong van de pandemie. Maar het nieuwe rapport van een Amerikaanse Senaatscommissie over de herkomst van coronavirus SARS-CoV-2 is er een van 24-karaats goud. Deze week werd het gepresenteerd, door Senator Roger Marshall. In het begeleidende persbericht was hij ondubbelzinnig: “Een overdaad aan bewijs suggereert dat er twee afzonderlijke onbedoelde lablekken waren die teruggaan tot de herfst van 2019 in Wuhan (China), met significant bewijs dat Covid-19 een in het laboratorium gecreëerd en veranderd virus is.”
Die éne zin bevat twee nieuwsfeiten. Het ging dus niet om één lablek: het waren er twee. En het coronavirus ontsnapte niet alleen uit een lab, maar was daar ook in elkaar geknutseld. In een interview met tv-zender Fox News lichtte Marshall, die tevens arts is, toe dat het eerste lablek waarschijnlijk plaatsvond rond september 2019. Daarop volgend begonnen Chinese onderzoekers met de vaccinontwikkeling. Waarschijnlijk speelde dit af in een laboratorium van de Wuhan Universiteit, met apen als proefpersoon. En dat, zo legde Marshall uit, zou hebben geleid tot een tweede lablek waardoor de epidemie explodeerde: “Wij denken dat toen per ongeluk een soort aerosol uit dat laboratorium is vrijgekomen of dat een laboratoriummedewerker naar buiten is gelopen met dit zeer besmettelijke virus.”
In het 300 pagina’s tellende rapport wordt de herkomst van het coronavirus SARS-CoV-2 gedetailleerd belicht. De vóórs en tegens van de ‘lablek-hypothese’ worden afgezet tegen die van een natuurlijke oorsprong, waarbij volgens Marshall de balans uiteindelijk voor 95% doorslaat naar het lab. Zo is er volop indirect bewijs. Neem bijvoorbeeld de veelzijdige veiligheidsproblematiek in de laboratoria in Wuhan in 2019, en het gegeven dat er onderzoekers ziek werden, met achteraf gezien veelzeggende symptomen zoals reukverlies.
Tot het sterkste bewijs voor een ‘labvirus’ behoort echter het typische spike-eiwit van SARS-CoV-2. Er lijkt sprake van een geraffineerd design, zoals kan worden bereikt met ‘gain-of-function’-onderzoek. Hierbij worden virussen uit dieren gehaald en in een laboratorium genetisch veranderd, zodat ze besmettelijker en dodelijker worden. Dit is om een virus beter te kunnen bestuderen, en eventueel preventief vaccins te ontwikkelen. Opvallend is vooral de ‘furine-splitsingsplaats’, aan de zijkant van het spike-eiwit. Juist dit voor coronavirussen ongewone item maakt SARS-CoV-2 enorm besmettelijk. Of zoals Marshall het verwoordde tegenover Fox News: “Dit is gewoon een te perfect virus.”
De vraag is uiteraard of onderzoekers in Wuhan wel technisch in staat waren om een spike-eiwit van een coronavirus te voorzien van een furine-splitsingsplaats? En zo ja, sinds wanneer dan? En daar wordt het interessant. Het rapport concludeert op pagina 198 dat wetenschappers in Wuhan al in 2015 “in staat waren en over de nodige apparatuur beschikten om een furine-splitsingsplaats in een verwante alfa-coronavirusstam in te bouwen”. Hierbij wordt verwezen naar noot 1318 (het rapport bevat ruim 1500 noten). En verdraaid: noot 1318 bevat een wetenschappelijke studie van de afdeling Virologie van de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht.
De opmerkelijke publicatie telt twee Chinese auteurs, die verbonden zijn aan een microbiologisch lab van de Huazhong Agricultural University in Wuhan. Eén van hen (Qigai He) meldde onder het artikel een onderzoekbeurs van de ‘Natural Science Foundation of China’. De ander (Wentao Li) was tot 2021 tevens verbonden aan de Universiteit Utrecht. De overige auteurs zijn Oliver Wicht (van oorsprong Duits), Frank van Kuppeveld, Peter Rottier en Berend-Jan Bosch. Heeft deze studie tot op heden te weinig aandacht gekregen? Nou, dat is precies wat Hans Mahncke van Epoch TV afgelopen maart zei in een ‘must-see’ lablek-item. Halverwege (7:16 min.) komt ineens de Utrechtse publicatie in beeld, als aanwijzing dat men al in 2015 een furine-splitsingsplaats (‘furin cleavage site’) kon inbouwen in een coronavirus.
Dit roept allerlei vragen op, zoals: hebben virologen uit Utrecht wetenschappers uit Wuhan geleerd hoe je zo’n feature in een coronavirus knutselt?
En: hoe kwam die samenwerking eigenlijk tot stand?
Hierop werpt de loopbaan van coauteur en emeritus hoogleraar Peter Rottier, die decennialang onderzoek deed naar coronavirussen, enig licht. In 2000 was hij betrokken bij een doorbraak in het ‘gain-of-function’-onderzoek, waarin Nederland sowieso meetelt. Samen met twee andere Utrechtse virologen en twee vakgenoten uit de VS, slaagde Rottier er als eerste in om het spike-eiwit van een muizen-coronavirus genetisch te manipuleren. Hierna kon dit coronavirus katten besmetten, en lag voor Rottier de wereld open. Er ontstond ook een band met Wuhan, waarschijnlijk na de SARS-uitbraak van 2002.
In najaar 2021 gaf Rottier een interview aan Follow The Money. Citaat: “Al bijna twintig jaar werkt hij nauw samen met het Wuhan Institute of Virology (WIV). Sinds 2012 is hij ook gasthoogleraar aan de Wuhan University. Rottier rekent enkele Chinese onderzoekers bij het WIV tot zijn goede vrienden. In oktober 2019, twee maanden voor de pandemie uitbrak, was hij er nog op bezoek.”
Maar veiligheidsproblematiek had Rottier toen niet waargenomen. Ook waren geen Chinese onderzoekers ziek. “Als er mensen ziek worden, dan zingt dat rond”, zei Rottier.
Wie of wat mogen we nu geloven?
De aimabele Rottier, die in 2021 ook te zien was in Nieuwsuur?
Of dit explosieve Amerikaanse rapport?
Binnenland
Pensioenwet: grondwet ondergeschikt aan politiek gewin PvdA en GroenLinks

Is de Grondwet nog in veilige handen bij het Nederlandse parlement? Kortetermijnbelang ging in de senaat bij het stemmen over de nieuwe pensioenwet boven zekerheid over zuiver staatsrechtelijk handelen. Het was nota bene hoogleraar politicologie Ruud Koole (PvdA) die voorkwam dat een twee derde meerderheid nodig was om die wet te aanvaarden.
Zo’n grote meerderheid (in plaats van een meerderheid van 51 procent of meer) is nodig als het parlement over zijn eigen inkomen stemt. Pensioen is uitgesteld inkomen, en SP-senator Tiny Kox kwam er vorige week achter dat iedereen dat tot dan toe over het hoofd had gezien bij het behandelen van de modernisering van de pensioenen. Alleen al over het concrete voorstel was toen meer dan honderd uur gedebatteerd.
Drie hoogleraren staatsrecht onder aanvoering van Wim Voermans stelden in een brandbrief aan de Eerste Kamer dat een twee derde meerderheid noodzakelijk is. Maar onder meer PvdA-senator Koole vond dat het aan de Eerste Kamer zelf is om dat te bepalen. Aangezien minister Schouten (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) door wilde pakken, waren er volgens Koole ’twee meningen’, en moest de senaat er dan maar over stemmen. Omdat de PvdA en GroenLinks met de coalitie voor de nieuwe wet zijn, volgens critici het ‘casinopensioen’ voorstel van Rutte-IV, gingen beide partijen voor een gewone meerderheid.
Daarvoor stemde ook Paul Rosenmöller van GroenLinks. Hij is bestuurder van het grootste pensioenfonds van het land, het ABP (van ambtenaren, leraren, politie). Dat is niet integer, vindt hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert. Ook Ria Oomen van het CDA draagt volgens hem dubbele petten. Zij reageerde als door een wesp gestoken. “Wij kunnen zelf heel goed bepalen wat integer is!”
De rechter mag wetgeving niet toetsen aan de Grondwet, de Eerste Kamer heeft dat ook niet gedaan. Mogelijk speelde mee dat GroenLinks en PvdA door het strategisch stemmen bij de verkiezingen voor de nieuwe Eerste Kamer samen met Rutte-IV een meerderheid hebben in de senaat, zodat Rutte nu een mogelijkheid heeft om te regeren zonder BBB, de grote winnaar van de Provinciale Statenverkiezingen.
Het is goed gebruik om eerst met de winnaar te gaan praten, maar Caroline van der Plas kan haar hand wel overspelen als ze te veel eist.
Evenwel is het beleid van de VVD-CDA-D66-CU coalitie, die haar meerderheid dankt aan de voorkeurstemmen voor het door de christendemocraten weggejaagde Kamerlid Pieter Omtzigt, de afgelopen jaren voor een béétje GroenLinkser om de vingers bij af te likken. Ook de PvdA gaat helemaal voor dure klimaatplannen, nu partijbaron Frans Timmermans hierover de scepter zwaait in de Europese Commissie. Daarmee ligt samenwerking over links meer voor de hand dan met BBB.
Voor de burgers in Nederland betekent dit dat niet alleen het pensioen van werkenden tussen de 35 en 60 jaar er waarschijnlijk op achteruit gaat, maar eveneens dat de koopkracht nu ook zware tijden tegemoet gaat.
De senatoren die afzwaaien nu de Eerste Kamer wisselt, zullen er geen last van hebben. Dankzij Rosenmöller en Koole is dat mooi even nog snel geregeld.
Binnenland
AIVD over kabinet: opstappen

Volgens inlichtingendienst AIVD kan politiek Den Haag bij veel meer mensen onvrede over de overheid wegnemen, dan alleen bij een kleine groep extremisten. Dat staat in het rapport over ‘anti-institutioneel extremisme’. Zo kan het kabinet veel winst boeken als het zich aan de wet gaat houden en daarnaast verantwoording aflegt over zaken die misgaan.
Dit is het belangrijkste ‘subnarratief’ in het rapport van de inlichtingendienst over de wappies, dat deze week veel stof deed opwaaien.
Openbaarheid van bestuur is een ‘kernprincipe’ voor een functionerende rechtstaat, begint de geheime dienst in de inleiding van het stuk, dat schertsend al het dreigingsbeeld wappies wordt genoemd. Gewelddadig is die beweging niet en er zijn ook geen signalen dat escalatie voor de hand ligt op korte termijn.
De ‘anti-institutionele massa’ krijgt zelfs voor de toon van het debat en de inhoud een paar eervolle vermeldingen van de geheime dienst, valt op. “Deze groep maakt juist veelvuldig gebruik van grondrechten als vrijheid van meningsuiting of demonstratie. Men wordt ook juist aangespoord om zelf onderzoek te doen en een eigen mening te vormen.” Met de verdraagzaamheid, diversiteit en inclusie gaat het ook voorbeeldig, signaleert de AIVD: “In tegenstelling tot bijvoorbeeld het rechts-extremisme, worden binnen het anti-institutioneel- extremisme bepaalde bevolkingsgroepen niet weggezet als minderwaardig of als bedreiging.”
Dat past allemaal in de voorwaarden die je voor een goed functionerende rechtstaat nodig hebt, zo verhaalt het theoretisch kader dat de AIVD op papier zette. De rechtstaat heeft naast wetten en plichten ook een werkproces, bijvoorbeeld. De tweet waarin minister Hugo de Jonge zijn woede uit over de column van Marianne Zwagerman, is langs de meetlat van ‘specifieke procesvoorwaarden’ niet meteen onverdeeld succesvol.
Waarom nu toch een gevaar dreigt rond de wappies? Onder de anti-institutionele-extremisten bevinden zich ook enkele aanhangers van rechtsextremisme, signaleert de AIVD. Die overlap vermengt nu niet, maar dit zou in de toekomst kunnen gebeuren, is de vrees die uit het rapport breed is opgepikt. Gebeurt zo’n vermenging wel, en dan ook nog eens op grotere schaal, dan vormt het ‘narratief van de kwaadaardige elite’ mogelijk op termijn een gevaar.
En dan vond de AIVD nog iets: “Behalve de overlap met rechts-extremisme, zijn er enige, meer verrassende, signalen dat enkele aanjagers binnen het islamitisch-extremisme interesse tonen in het narratief over een ‘kwaadaardige elite’.”
De AIVD blijft vervolgens wel schimmig over het waarheidsgehalte van de claims over de kwaadaardige elite die de wereld bestuurt. Wel claimt de AIVD dat dit verhaal niet klopt. Wat heeft de AIVD als onderzoeksvraag gebruikt? Het gaat om “een ‘kwaadaardige elite’ die de controle heeft over alle instituties in Nederland en de intentie heeft om, met behulp van verzonnen gebeurtenissen of interpretaties van daadwerkelijke gebeurtenissen, het volk te onderdrukken, tot slaaf te maken, of desnoods te vermoorden”:
Dat je met een beetje macht over een enkele institutie al veel kapot kan maken in de samenleving, is sinds de toeslagenaffaire breed bekend. Maar die verdiepingsslag maakt de AIVD niet, maar het borduurt voor op de meest extreme QAnon variant van anti-overheidskritiek.
En daar komt dan eindelijk de overheid in beeld als partij in dit proces: “Boodschappen van het narratief worden versterkt en in de hand gewerkt door grieven ten aanzien van daadwerkelijk overheidshandelen, zoals de toeslagenaffaire of andere persoonlijke frustraties met de overheid. Men voelt zich niet serieus genomen.” Dit wordt versterkt doordat het keer op keer gebeurt.
Hiermee is de oplossing meteen ook grotendeels in zicht, ziet de geheime dienst. De politiek zou eens de eer aan zichzelf moeten geven in deze, adviseert de AIVD, en dat geldt ook voor de rechtspraak, justitie, wetenschappers en media.
Juist de regering heeft zelf heeft een hele schatkist aan instrumenten om te werken aan ‘herstel van vertrouwen’ met de samenleving, begint haar conclusie: “Betrouwbaar tonen en betrouwbaar communiceren. Dat is cruciaal.”
“Communicatie over politieke beslissingen, beleid en gebeurtenissen zal hierin belangrijk blijven. Wanneer de publieke perceptie is dat besluitvorming transparant is verlopen en tegengeluiden serieus zijn behandeld, zal het narratief waarschijnlijk minder goed voet aan de grond krijgen.”
Binnenland
TNO had maand voor pandemie al nepnieuws-bot gereed

TNO heeft in de maanden voorafgaand aan de uitbraak van COVID-19, in het diepste geheim een eigen surveillancetool voor social media toezicht voltooid, die gebruikt kon worden door ministeries. Deze ‘big brother software’ is gebouwd naast een operatie van de landmacht (LIMC), die ook tot doel had kritische burgers en media in de gaten te houden. Dat blijkt uit nieuw vrijgegeven documenten die Indepen heeft bestudeerd.
Nederland heeft lang ontkend dat het coronavirus een probleem zou worden in de zorg of de samenleving. Maar achter de schermen werd in de maanden voor het eerste coronageval al wél hard gewerkt aan massasurveillance van bevolking en media.
Een geavanceerd surveillancenetwerk om social media op ‘desinformatie’ over de pandemie dwars te zitten, was al maanden in ontwikkeling voordat op 27 februari 2020 live uitgezonden op televisie dat spontane ‘briefje voor Bruno’ werd overhandigd. Het RIVM wist daarvan, maar verspreidde op dat moment zelf desinformatie, zoals dat ‘Carnaval doorgaans wordt gevierd in kleine kring’. Dit blijkt uit nieuw vrijgegeven Woo-documenten.
Begin februari is er al overleg tussen verschillende departementen, om de desinformatie te bundelen en analyseren. ‘Wat doen we bijvoorbeeld met het verhaal dat het virus uit een lab is ontsnapt in Wuhan’, mailt een oplettende ambtenaar van VWS.
Ministeries kregen vanuit TNO in maart een panklaar aanbod (geld is geen probleem, om te beginnen) voor een systeem voor ‘near real-time monitoring’ van ‘ondermijnende berichten op social media over corona, waarbij AI de bronnen en links in de berichten gaat scoren op betrouwbaarheid’, zo staat in een aanbod vanuit het onderzoeksinstituut.
Voor dergelijke projecten was binnen TNO een miljoen euro beschikbaar, maar de bedenker had alleen nog een casus nodig, om het systeem eromheen te kunnen bouwen.
Deze berichten zijn pas enkele dagen geleden openbaar geworden, maar dateren van ver vóór de pandemie, twee maanden voor de eerste besmetting bevestigd werd.
“TNO heeft in 2019/2020 een algoritme ontwikkeld voor de detectie van politiek getinte fake news artikelen op Twitter. Een dataset met Twitter berichten waarin wordt gerefereerd aan politieke nieuws berichten, en Twitter berichten die deze berichten retweeten, is gebruikt om automatisch, d.m.v. een Al algoritme, onderscheid te maken tussen nieuwsberichten die betrouwbare informatie bevatten en nieuwsberichten die valse, inaccurate of misleidende informatie bevatten. Het algoritme gebruikt zowel Natura] Language Processing (NLP) features, o.b.v. Twitter berichten , als sociale netwerk features, o.b.v. verspreidingsgedrag en gebruikerskenmerken om fake news te herkennen. Voor de ontwikkeling van het algoritme is een dataset gegenereerd waarbij de foutieve informatie is gelabeld o.b.v. het Hoaxy platform voor het tracken van foutieve informatie.”
Facebook kwam tezelfdertijd, op 3 februari 2020 met de aankondiging van een tool om desinformatie snel te kunnen muten of verwijderen. Maar in Nederland is dat in het begin van de pandemie niet nodig: tijdens de eerste lockdown is de informatie van het RIVM en het kabinet leidend in de berichtgeving en het maatschappelijk debat. Maar die publieksvoorlichting was eind februari 2020 nog steeds zeer misleidend, weten we achteraf.
De overheid was op het moment dat de veiligheidsdiensten de social media monitoring opzette, aan het grote publiek aan het verkondigen dat er niets aan de hand was. Voor de geschiedschrijving zijn de tweets van het RIVM uit die periode gebundeld door Elsevier.
TNO was toen met heel andere zaken bezig: “Wij denken dat we door het bovengenoemde ontwikkelde algoritme toe te passen op de COVID-19 context, we ondermijnende foutieve berichtgeving near real-time kunnen onderscheiden van de betrouwbare berichtgeving over het coronavirus. Dit biedt handelingsperspectief voor crisisbeheersing.” Een gedetailleerd voorstel voor het systeem, inclusief de COVID-19 monitoring, heeft de datum 3 februari 2020.
Opvallend is dat in de propositie van TNO een fase is weggelakt, fase 5:
“Propositie
Voor dit onderwerp zijn we op zoek naar een stakeholder met een geschikte use-case voor het uitwerken van de volgende onderzoeksvraag:
In hoeverre is het reéds ontwikkelde detectie algoritme toepasbaar en bruikbaar voor een specifieke use- case uit de praktijk?
Het onderzoek zal bestaan uit vijf activiteiten:
- Use-case uitwerken + conceptueel plan voor praktijkvalidatie opstellen
- Dataset constructie (inclusief een ground-truth labelling)
- Doorontwikkeling algoritme (algoritme toepasbaar maken voor specifieke use-case)
- Interpretatie van resultaten + praktijkvalidatie algoritme”
De nepnieuwsrobot van TNO werd omarmd door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Toch kreeg die pas in oktober formeel een belangrijke rol in de pandemiebestrijding. Aanvankelijk was de gezondheidszorg leidend.
Maar Pieter Jaap Aalbersberg had hiermee in het begin niet de burgers in de gaten hoeven houden, die hielden het toen met elkaar zeker nog prima uit. Het gerommel ontstond pas later, door handelen, niet handelen en vooral niet verklaren van beleid. En het financieel wanbeheer tijdens miljardenoperaties, zoals op het ministerie van VWS. Hoeveel bonnetjes zou een op maat gemaakt algoritme van TNO daar boven water kunnen halen?
-
Binnenland1 week geleden
Vertrekkende senaat: farmaceutische belangen boven burgers
-
Binnenland6 dagen geleden
Coronawet en pensioenwet, wél voor de burger, maar niet voor politici?
-
Binnenland5 dagen geleden
Als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel, vaarwel Kaag!
-
Binnenland1 week geleden
Vaccinatieschadeclaim, alleen Scrabble vaart er wel bij
-
Binnenland3 dagen geleden
TNO had maand voor pandemie al nepnieuws-bot gereed
-
Binnenland3 dagen geleden
De D66-traan als wapen werkt niet in een lege kerk…
-
Binnenland7 dagen geleden
Sorry, dit landsbestuur is compleet failliet
-
Binnenland1 dag geleden
AIVD over kabinet: opstappen