Reconstructie: de desastreuse avondklok en de duistere rol van Jaap van Dissel

Diepgaand WOB-onderzoek toont aan dat voor de invoering van de avondklok geen enkele epidemiologische en wetenschappelijke onderbouwing was, maar toch kwam hij er…

Een reconstructie:
Op 23 januari 2021 ging de avondklok in Nederland in. Dik 2 weken later was er een rechtszaak waarbij de avondklok van tafel ging, maar nog diezelfde dag gebeurde er iets waarover juristen en advocaten nog altijd hun hoofd breken: er kwam diezelfde dag nog, en dat is nog nooit vertoond, een hoger beroep waarbij Jaap van Dissel met verve de avondklok in naam van de Nederlandse staat verdedigde, terwijl hij als voorzitter van het OMT juist onafhankelijk zou moeten zijn en dus in geen geval de (partijdige) staat zou moeten kunnen vertegenwoordigen…

Terug in de tijd…

Maart 2020: Aruba krijgt een avondklok op grond van 12 besmettingen

Al vroeg heeft de NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) sterke interesse voor de avondklok. Op Aruba werd op 22 maart 2020 een avondklok ingevoerd. Op basis van 12 besmettingen op het hele eiland werden 2 dagen later, op 24 maart, in totaal 76 mensen aangehouden omdat zij zich niet aan de avondklok hielden. Voor het handhaven van de noodtoestand werden militairen van Defensie ingezet. Als beweegreden gold geen epidemiologische grondslag (12 besmettingen is werkelijk lachwekkend), maar het feit dat er te weinig sociale gehoorzaamheid is met betrekking tot de afgekondigde maatregelen; kortom, een strafmaatregel van de overheid voor het niet willen luisteren.

De sociale gevolgen van de avondklok op Aruba zijn bij VWS wel degelijk bekend. In een email van VWS aan de Arubaanse Jeugdzorg vraagt men zich af wat ze kunnen doen om het sterk toegenomen huiselijk geweld en de vrees dat de helft van de bevolking zonder baan komt te zitten te pareren. Let wel, we hebben het hier over een avondklok omwille van 12 (!!!) besmettingen… en valt Aruba niet onder de Nederlandse Grondwet en is het in Aruba dan wel grondwettelijk?

Een paar maanden later komt in Nederland de avondklok op tafel

In een zogenaamde annotatie van 4 augustus 2020 wordt helder dat de Raad van State verschillende voorstellen voor extra maatregelen heeft afgeschoten en er bovendien op heeft gewezen dat de dan geldende noodverordeningen de aankomende periode juridisch niet meer houdbaar zijn. Ook aparte ‘doelgroepen’, zoals studenten, mogen geen aparte regels opgelegd krijgen. De Raad van State dringt erop aan alleen nog ‘dringende adviezen’ mee te geven, aangezien het juridisch en ook aan proportionaliteit aan onderbouwing ontbreekt.

Op 2 oktober 2020 wordt gestart met een juridische vormgeving voor de invoering van een avondklok, wetende welke verstrekkende gevolgen het heeft in Aruba. Grapperhaus, op dat moment minister van Justitie en Veiligheid, ontvangt op 10 oktober 2020 het juridisch dossier. Omdat de avondklok niet in de op dat moment bestaande wetgeving past, is men naarstig op zoek naar nieuwe handvatten om alsnog een avondklok te kunnen invoeren. Hierover vindt ook ‘politiek overleg’ plaats. Er is regelmatig ambtelijk overleg via de ACC (Ambtelijke Commissie Covid-19). In die commissie zitten vertegenwoordigers van de NCTV, het NKC (Nationaal Kernteam Crisiscommunicatie), de BB (Bescherming Bevolking) en de diverse ministeries.

Op 2 november 2020 vindt een Webex-overleg plaats, en in het verslag wordt duidelijk kenbaar gemaakt dat een eventuele avondklok slecht uitvoerbaar is en dat er weinig onderbouwing is voor de effectiviteit. Ook blijkt de handhaafbaarheid nogal moeilijk, maar daarvoor wil men eventueel ook het leger gaan inzetten.

OMT wordt overruled om avondklok erdoor te drukken

Januari 2021. Nederland is in lockdown en in Groot-Brittannië duikt een nieuwe variant op. Ook wordt er gestart met vaccineren. Op 11 januari 2021 vindt het 50^e overleg van de ACC (Ambtelijke Commissie Covid-19) plaats, en in het verslag staat een opvallende zaak: in het 95^e OMT-advies ziet het OMT geen aanleiding tot aanscherping van de maatregelen (en dus al helemaal geen avondklok). Toch lijkt de trein in beweging gezet en is deze ook niet meer te stoppen. Voor de handhaving van de avondklok overweegt men ook in Nederland het leger te gaan inzetten. Ook wordt er gewerkt aan een ‘noodzakelijkheidsverklaring’ om reisbeperkingen tijdens de avondklok te stroomlijnen, maar dit ondervindt veel weerstand vanuit diverse organisaties. Uiteindelijk blijkt alleen Hugo de Jonge voorstander te zijn, en niemand anders. Omdat er nogal wat weerstand is tegen een avondklok, wordt het OMT hernieuwd en met spoed gevraagd om een aanvullend advies ten aanzien van de avondklok te geven. Alle relevante cijfers dalen ‘dankzij’ de lockdown namelijk al een hele tijd, en daar past geen avondklok in…

Op 17 januari 2021 presenteert Jaap van Dissel in de ‘Catshuis briefing’ de laatste gegevens. Alle relevante parameters dalen al weken op rij, blijkt uit dit verslag (vanaf pagina 23). Opmerkelijk is dat hier ‘plots’ de effecten van een avondklok voor de hele bevolking wordt gepresenteerd als aanvullende maatregel. Er is echter nog geen advies uitgebracht.  

Uit een verslag van 18 januari 2021 blijkt echter dat er geen enkel advies van het OMT is over een avondklok. Op 20 januari 2021 wordt uiteindelijk een OMT-advies ten aanzien van de avondklok afgegeven, 3 dagen vóór de invoering van de avondklok. Het OMT-advies over de avondklok is bij ons weten niet publiekelijk vrijgegeven, de inhoud daarvan laat zich slechts gissen.

Juridisch blijken er echter nogal wat haken en ogen aan te zitten. Het ministerie van Justitie waarschuwt op 21 januari 2021 (2 dagen voor de invoering) minister Grapperhaus dat er geen juridische basis is voor een avondklok. Grapperhaus geeft via Whatsapp echter aan alles afgekaart te hebben met de landsadvocaat. 23 Januari 2021 wordt de avondklok landelijk ingevoerd.

In Catshuisoverleg wordt de verwoestende werking van de avondklok duidelijk

In het Catshuisoverleg van 8 februari 2021, 2 weken na invoering van de avondklok, blijkt hoe ver realiteit en interpretatie daarvan van elkaar verschillen. Jaap van Dissel geeft in het overleg aan dat de 2^de golf al daalde vanaf 14 december 2020 (pagina 16). Nog schokkender is dat de NCTV niet te snel wil versoepelen “omdat dit de vraag kan oproepen of de inzet hiervan wel nodig is geweest” (pagina 11), terwijl onder de kop ‘flankerend beleid’ sprake is van het feit dat nog maar 62% van de jongeren psychisch gezond is, er 30% meer hulptelefoontjes naar 113 zelfmoordpreventie en de Kindertelefoon zijn, 20% meer informele chats over huiselijk geweld met de hulpverleners van Fier zijn, er een toename van het aantal daklozen is en er 25% meer lastige situaties worden gemeld bij politie. Deze gegevens zag men ook al op Aruba. Over de avondklok meldt Van Dissel dat het “te vroeg is om met zekerheid iets te kunnen zeggen over effect avondklok op het reproductiegetal”.

16 februari 2021: Rechtszaak avondklok

Op donderdag 16 februari 2021 vindt de rechtszaak van Viruswaarheid tegen de staat plaats, de staat verliest deze. Bij het hoger beroep diezelfde dag is het de taak van de rechter om uitsluitend te kijken naar de rechtsgang van die morgen… en die avond gebeuren er twee zeer merkwaardige zaken. Op de eerste plaats is een inhoudelijke beoordeling en verdediging niet geoorloofd, toch krijgt Jaap van Dissel uitgebreid de gelegenheid een inhoudelijk pleidooi te houden, terwijl de tegenpartij de mond gesnoerd wordt om een inhoudelijke verdediging op te zetten. Daarnaast vertegenwoordigt Van Dissel op dat moment de staat, terwijl hij als hoofd van het OMT juist een onpartijdige positie zou moeten hebben. Ook is duidelijk geworden dat Van Dissel een grafiek over de doeltreffendheid van de avondklok presenteerde, waarbij het beoogde effect van de avondklok optimaal uitpakte voor de doelstellingen van de staat (de preprint van de onderbouwing van zijn pleidooi stamt van november 2020 en kunt u hier downloaden). In het onderzoek worden diverse combinaties van maatregelen onderzocht plus de invloed daarvan op de verspreiding van het virus. Jaap van Dissel pikte nét die grafiek eruit die het meest bij de doelstellingen van de overheid hoort, maar laat volstrekt onzichtbaar welke criteria erachter zitten. Opmerkelijk is ook dat de rechtbank in de uitspraak (punt 3.7) benoemt, dat het OMT op 7 februari 2021 geadviseerd zou hebben de avondklok te verlengen; daarvan is niets terug te vinden behalve dat Van Dissel meldt dat het ”te vroeg is om met zekerheid iets te kunnen zeggen over effect avondklok op het reproductiegetal”.

Dus buiten het feit dat de rechter in het hoger beroep de staat wél in de gelegenheid stelde om zich inhoudelijk te verdedigen en de tegenpartij niet, bleek de staat in de persoon van Jaap van Dissel als ‘onafhankelijk’ hoofd van het OMT opeens ‘de staat’ te vertegenwoordigen.

Catshuisoverleg 21 maart 2021

In het Catshuisoverleg van 21 maart 2021 wordt een stortvloed aan data gepresenteerd met scenario’s die alle kanten opvliegen en vol staan met tegenstrijdige berichten. Zo daalt het percentage positief geteste personen per 100.000 inwoners (pag. 5), en stijgt het reproductiegetal (?). Doordat de vaccinatie op gang is gekomen wordt het beeld steeds verder vertroebeld. Openlijk wordt door het RIVM getwijfeld aan de effectiviteit van het vaccin (pagina 23) als het gaat om effectiviteit van het vaccin zelf en de effectiviteit van de vaccinatiecampagne.

Sociaal en Cultureel Planbureau schrijft brandbrief naar NCTV

Op 9 april 2021 schrijft het Sociaal en Cultureel Planbureau een brandbrief naar de NCTV met het dringende verzoek over te gaan tot versoepelingen omdat er enorme sociale schade plaatsvindt. Er worden mensenrechten vertrapt en er wordt verwoestende sociale schade aangericht. Ook is er een roep om ‘bewijs’. Zoals we inmiddels weten is dat door de wirwar aan ‘scenario’s’, veronderstellingen, aannames en tegenstrijdige grafieken niet direct aan te voeren. Het frappante is echter dat deze brief niet gericht is aan het OMT of het ministerie van VWS, maar rechtstreeks aan de directeur van de NCTV… wie trekt er nu aan de touwtjes, de NCTV of het OMT?

Op 18 april 2021 presenteert Van Dissel een aantal opmerkelijke zaken. Op de eerste plaats schrijft hij letterlijk: “Eventuele verdere daling wordt veroorzaakt door bestaande bestrijdingsmaatregelen én toenemende immuniteit (vaccins, doorgemaakte infectie), en niet door nieuwe, strengere maatregelen.

Dit is onder volgende aannames (‘ceteris paribus’)

-vaccin werkt tegen transmissie, vlgns schema

-vaccins werken tegen alle varianten

-immuniteit ‘levenslang’ én tegen alle varianten”.

31% Van de bevolking is op dat moment gevaccineerd…

Vreemd is dat Van Dissel dit als randvoorwaarden opneemt, wetende dat in het buitenland al lang bekend is dat de vaccins niet tegen transmissie beschermen, slechts beperkt werken tegen de Britse variant en al helemaal niet levenslang.

Einde avondklok

Op 28 april 2021 komt er een einde aan de avondklok. Al snel wordt duidelijk dat de rekensommen van het RIVM er totáál naast zaten, zelfs de reguliere media maakte er melding van. De voorspelling van 170.000 besmettingen per dag bleek in de verste verte niet gehaald te worden. Het RIVM kondigt op 29 april 2021 aan een onderzoek te doen naar het effect van de avondklok, de slager die zijn eigen vlees keurt… de officiële toezegging doet het RIVM overigens pas op 23 november 2021 en het onderzoeksresultaat is er 1 juli 2022. Heeft u al iets gezien?

Heeft u al een reflectie gezien van de rechterlijke macht? Bijvoorbeeld over het feit dat binnen een aantal uren na de uitspraak al een hoger beroep kon worden ingesteld en uitgevoerd? Of Van Dissel’s rol in het hoger beroep? Of de rol van de rechter die vertrouwen heeft in de ‘wetenschap’ en daar zijn oordeel op baseerde? Of die van het OMT? Of de rol van het kabinet die alleen nog wilde discussiëren over het tijdstip van de avondklok? Of de rol van de NCTV die niet wilde versoepelen ‘omdat dit de vraag kan oproepen of de inzet hiervan wel nodig is geweest’, wetende welke enorme sociale schade werd aangericht? Kunnen de modellen van het RIVM wel de toets der kritiek doorstaan? Waarom zijn die modellen nooit vrijgegeven of hebben andere wetenschappers er eens naar kunnen kijken? Wat is een model nog waard als het er zo ver naast kan zitten, en waarom hecht de rechtspraak zo’n gewicht aan dit model? Dit zijn heel veel vragen waarop in de verste verte nog geen antwoord of zelfs maar een aanzet tot een antwoord toe is geweest. Of het ‘Wij van wc-eend’-onderzoek van het RIVM daar een antwoord op gaat geven betwijfelen we ten zeerste.

Als bevolking mogen we blij zijn met de brief van het Sociaal en Cultureel Planbureau aan de NCTV, mogelijk heeft deze de doorslag gegeven om ons als volk uit deze situatie te halen.