Presidentskandidaat in de Verenigde Staten Robert F. Kennedy jr. heeft zich vroeg aangemeld voor de verkiezingsstrijd om te voorkomen dat media hem kunnen cancelen. “Ik had het eigenlijk nog eerder willen doen, maar mijn vrouw hield mij tegen.”

Dat zei Kennedy afgelopen dagen in verschillende mediaoptredens, waaronder bij Twitter Spaces afgelopen maandagavond, gehost door Elon Musk. Nadat Musk het sociale medium Twitter overnam, bracht hij stukje bij beetje naar buiten op welke manier de overheid in de Verenigde Staten ongewenste tweets probeerde te laten verwijderen door Twitter, via politiek-juridische druk.

Kennedy: “Mijn vrouw zei: je mag alleen jezelf kandideren als je ook kans maakt. Een tijdje later werd ik benaderd door een opiniepeiler, die me buiten mijn medeweten om al enkele maanden pollde, hij liet me zien hoe daar een flinke stijging in zat. Toen heb ik me gekandideerd.”

Kennedy is een buitenbeentje in de presidential race, maar hij is niet alleen vanwege zijn afkomst (zijn vader werd als presidentskandidaat vermoord, zijn oom als president) iemand om rekening mee te houden. Hij steekt zijn campagne in op het overbruggen van de polarisatie tussen republikeinen en democraten door het herstel van democratische rechten en vrijheden, en het aanpakken van big pharma.

RKF jr. was zelf ook slachtoffer van censuur, en hóé, vertelde hij. “Ik zag het aantal volgers dag na dag afnemen, eerst had ik er 700 duizend en vlak erna nog maar 600 duizend en toen was ik weg.”

Dat komt voornamelijk omdat de politicus kritisch was op grote farmabedrijven, met name Pfizer, dat de pandemie aangreep om miljarden binnen te harken met vaccins, die na tijdelijke toelating op de markt ineens nog maar een fractie van de bescherming boden als waar ze voor werden aangeprezen. Pfizer was zelf ook een groot adverteerder op Twitter, ook in Nederland.

Maar Meta, het bedrijf achter Facebook, WhatsApp en Instagram, maakte het nog bonter. “Zelfs mijn familieleden die zich alleen maar aanmeldden, met een tag van mijn campagne, kregen in plaats van een wachtwoord meteen een ban van 180 dagen.

Dat is nu verleden tijd, omdat het voor onder meer tv-zenders maar ook andere media verboden is om ‘censuur te plegen op uitspraken van presidentskandidaten’. De Kennedy’s hebben tegenwoordig zelfs vaste contactpersonen bij Meta. “Dat zijn aardige mensen, die niet tegen ons zijn.”

Michael Shellenberger, publicist die de censuur onder het mom van ‘bestrijding van desinformatie’ aan het licht bracht, zei in dezelfde Twitter Spaces dat de aanvankelijke onwil vermoedelijk niet bij Meta lag. “Ze staan daar gewoon onder enorme druk van de federale overheid.”

In Europa ligt Elon Musk op ramkoers met de desinformatie-politie van de EU, waar Indepen al meerdere verhalen over schreef, een case-study en deze achtergrondreportage bijvoorbeeld.

De coronapandemie en zogenaamde verspreiding van nepnieuws door vermeende antivaxxers werd als argument gegeven voor de censuur van big tech. Vorige week onthulde Indepen echter, dat in Nederland TNO al maanden vóór de pandemie een heel systeem had gebouwd voor het in de gaten houden van burgers die menen dat ze zich zomaar kritisch uit kunnen spreken over het beleid van het Rutte-bewind.

Help Indepen met onafhankelijke journalistiek.

De politiek gaat het adverteren voor online kansspelen aan banden leggen, maar voor die tijd heeft de staat eerst de markt stevig naar zich toegetrokken. Van de vijf populairste goksites in Nederland zijn er drie van de overheid. Onder gokkers jonger dan 23 jaar heeft TOTO een heel nieuwe doelgroep aan het gokken gekregen.

Dat blijkt uit een onderzoek dat Ipsos deed naar de online kansspelenmarkt, in opdracht van de Nederlandse Online Gambling Associatie (NOGA), de branchevereniging van aanbieders. Daarin wordt consumenten uitgebreid gevraagd naar het effect van de reclamebeperkingen.

Ruim een derde van de gokkers, gaf voor de opheffing van de ban in 2021 nooit geld uit aan kansspelen, blijkt uit de barometer. Met name de door de staat in het leven geroepen ‘sporttotalisator’ TOTO spaarde kosten noch moeite met uitgebreide reclamecampagnes. Zo speelde onder meer icoon Wesley Sneijder in een reclame voor ‘Koning TOTO’.

Dat heeft z’n vruchten afgeworpen. Van de jongvolwassen gokkers is 56 procent speler van TOTO Sport. Voor ruim een derde van alle spelers is ook het gokplatform van overheidsdeelneming TOTO Casino bekend terrein. Meer dan een kwart van de gokkers onder de 23 jaar speelde sinds de legalisering van online kansspelen al eens bij Holland Casino op internet.

Alleen de commerciële wereldwijde aanbieders Unibet en BetCity kunnen in Nederland de staatsgokbedrijven bijbenen, blijkt uit de peiling. Aanbieders zonder vergunning krijgen slechts marginale aandacht van Nederlandse gokkers, aldus het Ipsos-onderzoek.

Dat laatste lijkt er op te duiden dat de legalisering van online gokken zijn doel in zicht heeft: deze illegaal in Nederland opererende casino’s de voet dwars zetten. Maar uit de antwoorden van de 2000 respondenten (waarvan ongeveer een kwart online gokt) blijkt dat dit niet echt het geval is. Voor heel veel spelers is namelijk helemaal niet duidelijk of ze bij een legale aanbieder gokken.

De NOGA schrijft: “Sinds de opening van de legale markt in oktober 2021, is de herkenning van legale aanbieders echter niet of nauwelijks gestegen voor het grote publiek. Zelfs met veel ongerichte reclame voor online gokken, weet ruim twee derde van de gokkers nog steeds niet hoe zij een aanbieder met een vergunning kunnen onderscheiden van een aanbieder zonder vergunning.”

“Daar moet wat aan gebeuren”, zegt Peter-Paul de Goeij, directeur van de NOGA. “Het moet zo makkelijk en duidelijk mogelijk zijn om vergunde veilige aanbieders te kunnen herkennen. Zeker als straks die herkenning door het komende reclameverbod weer achteruit gaat.”

De Eerste Kamer gaat naar verwachting komende maandagavond én dinsdag de omstreden pandemiewet behandelen, waarmee het kabinet een middel krijgt om mensen in hun eigen huis op te sluiten en bedrijven stil te leggen. Nu Rutte daar nog slechts enkele weken een meerderheid heeft, moet deze nog snel worden behandeld door de senatoren, net als Pensioenwet.

Senator Johan Dessing (FVD) heeft dinsdag nog driehonderd aanvullende vragen ingediend, naar aanleiding van schriftelijk overleg in de senaat. Het grootste deel daarvan gaat over gebeurtenissen tijdens coronapandemie, Dessing wil graag weten wat opgelost wordt op die punten in de nieuwe wet (een wijziging van de Wet Publieke Gezondheid).

Minister Kuipers (VWS) moet nog meer vragen beantwoorden, het is de bedoeling dat die uiterlijk vrijdag bij de senatoren liggen. Pas dan kan de wet worden behandeld.

Het kabinet heeft opvallend veel haast. Voor de BoerBurgerBeweging haar entree maakt in de Eerste Kamer, stemt deze in de oude samenstelling nog over twee controversiële wetten, naast de Pensioenwet (plenaire behandeling 23 mei, stemming 30 mei) eerst de ‘pandemiewet’. Die is bijkans onleesbaar, maar legt wel de ingrijpende en soms niet eens werkende maatregelen uit de coronapandemie vast voor de toekomst.

Wat de wet ingewikkeld maakt, is een samenspel van verschillende procedures met elk hun eigen uitzonderingen. Het is een verbetering van de huidige situatie, zeiden deskundigen drie weken geleden tegen de senatoren die vol met vragen zaten over de wet. Maar dat komt vooral omdat tijdens de pandemie met noodwetgeving werd gewerkt, waarbij vooral bestuurlijke pleisters werden geplakt.

De pandemiewet wordt maar voor een stukje behandeld, het voorstel is als een salamiworst opgeknipt in delen, drie in totaal. Het kabinet heeft haast met het eerste deel, gezien de planning in de senaat die komende maandag al bijeen komt. Normaliter wordt alleen op dinsdagen vergaderd.

Daar is alle reden voor: er is veel kritiek op de wet, die werd ingediend prompt nadat het coronajuk vorig jaar werd opgeheven. Dat gebeurde niet eind maart, toen de QR-codes en het coronatoegangsbewijs verdwenen, maar pas eind mei. Toen weigerde de Eerste Kamer de maatregelen nog een keer te verlengen, dat wilde het kabinet eigenlijk wel.

Niet alleen daarom zijn veel mensen kritisch op de plannen. Zo vrezen sommige gezondheidsjuristen dat de Wereldgezondheidsorganisatie WHO teveel macht krijgt. Deze organisatie wordt voor een groot deel gefinancierd door private partijen en ngo’s, die via deze instantie ook voor eigen belangen gaan, in plaats van puur gezondheidskundige.

Op de rol van de WHO komt ook kritiek van de voormalig hoogste ambtenaar van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS), Roel Bekker: “met name de eerste activiteiten van de Wereldgezondheidsorganisatie waren toch onduidelijk, vaag, te laat en niet goed gecommuniceerd.” In plaats van meer afhankelijk, kan Nederland beter minder gaan koersen op wat de WHO zegt, vindt hij. “Het is beter om aan kwaliteitsverbetering te werken bij internationale instituten, en dan denk ik vooral aan ECDC (European Centre for Disease Control) en EMA (het Europees Geneesmiddelenbureau).

Binnen de WHO wordt gewerkt aan International Health Regulations en zodra deze af zijn moeten die ook in Nederlandse wetgeving, meldt minister Kuipers. In antwoord op vragen hierover van Tweede Kamerlid Wybren van Haga (BVNL) kan Nederland te allen tijde afwijken van WHO-richtlijnen.

De WHO wijzigde in 2009 de definitie van een pandemie, waardoor de Mexicaanse griep een wereldwijde pandemie werd die mensen in angst hield, terwijl dat achteraf niet nodig was. Nederland kocht miljoenen vaccins (€ 340 miljoen) die grotendeels weggegooid moesten worden. Die waren mede ontwikkeld door Ab Osterhaus, toen ook al de nationale talkshowviroloog. In de evaluatie voor de Tweede Kamer van bureau Berenschot luidde het oordeel achteraf dat hij op tv de mensen onnodig lang in angst had gehouden.

De evaluatie van de coronapandemie moet nog beginnen, maar toch is er al een nieuwe wet. Die haast is riskant: het Sociaal Cultureel Planbureau waarschuwt dat de wet ook legitimiteit in de samenleving  (pdf) moet hebben, anders zullen niet alle mensen daar in een noodtoestand gehoor aan geven.

De legitimiteit is verder onder druk komen te staan door de amnestieregeling in Slovenië, waar wel een constitutioneel hof is dat aan de grondrechten toetst (in Nederland bestaat dit niet).

In de eerste van de drie delen van de wet, staan nog niet de nieuwe WHO-richtlijnen, maar al wel thuisquarantaine en testverplichtingen. Dit terwijl nog niet eens duidelijk is hoe de testen van de afgelopen jaren zijn gebruikt. Zo is er veel onduidelijkheid over de grenswaarde van het aantal cycli bij de PCR-test. Die lag op 35 en soms nog hoger en dit is zeer ongebruikelijk in de medische wetenschap. Iemand die al jaren werkt met de PCR-techniek vertelt dat normaliter tussen de 25 en 30 cycli de grens is. “Als je het proces te vaak herhaalt, dan krijg je steeds meer ruis in de resultaten, op een gegeven moment kan je dan haast alles aantonen.”

De Biomedische Rekenkamer roept de Eerste Kamer op om openheid van zaken te vragen hierover aan minister Kuipers, voor ze gaan stemmen over de wet. Ook de FVD heeft hierover vragen gesteld aan Kuipers.