Gezondheid
Factcheck Hugo de Jonge: ‘complottheorie’ blijkt afkomstig van Rekenkamer

Factcheck Hugo de Jonge: ‘complottheorie’ blijkt afkomstig van Rekenkamer Begrippen uit accountancy zorgen voor verwarring bij het publiek.
Volgens minister Hugo de Jonge voor Wonen is het een ‘social media complot’ dat hij tijdens de pandemie niet kon verklaren waar 5,1 miljard euro aan zorggeld is besteed. In aanloop naar de verkiezingen woensdag factcheckt Indepen deze bewering. Die is onjuist.
Waarover gaat het?
In de talkshow Vandaag Inside wilde presentator Wilfred Genee met de bewindsman kort terugblikken op de tijd dat De Jonge minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport was. Genee vroeg: “Is die 5,1 miljard trouwens nog boven water gekomen, waarvan niet duidelijk was waaraan die is besteed, of zijn jullie die nog aan het zoeken?” De minister geeft geen antwoord, maar stelt een tegenvraag. “Wat bedoel je?” Hierna verduidelijkt Genee zijn vraag. Dan volgt er kort ‘gehakketak’:
De Jonge: “Dat is nu echt zo’n social media complot, het is echt niet waar.”
Genee: “Het heeft toch ook in serieuze media gestaan?” Johan Derksen noemt hierbij De Volkskrant.
De Jonge: “Nee echt niet.”
Genee: “Er is niets kwijtgeraakt in die periode?”
De Jonge: “Nee.”
Waar komt de bewering vandaan?
Het bedrag was overal in het nieuws, en stond ook in De Volkskrant. De bron: het officiële jaarlijkse verantwoordingsonderzoek naar de uitgaven van de Rijksoverheid. Daarvoor is een speciale dag in het leven geroepen: Verantwoordingsdag, de derde woensdag in mei. Die dag heet in de Haagse wandelgangen ook wel ‘gehaktdag’.
Dat boekenonderzoek wordt gedaan door de Algemene Rekenkamer, dat is een Hoog College van Staat. Dit betekent dat het instituut onafhankelijk opereert van de ministeries. Onderzoekers van de Rekenkamer hebben toegang tot de boeken van alle departementen die ze controleren. Komen ze daarbij onduidelijkheden tegen, dan kunnen ze details opvragen.
Wist Hugo de Jonge niet dat dit onderzoek er lag?
Dat is moeilijk voor te stellen. Hij heeft destijds namelijk bezwaar aangetekend tegen de conclusies van de Rekenkamer, nog voor deze openbaar werden. Toen het onderzoek in mei 2021 verscheen, had de Rekenkamer al driekwart jaar intensief overleg met het ministerie van VWS, over de tekortkomingen in de boekhouding. Het totaalbedrag van al die administratieve fouten en foutjes loopt op tot de genoemde 5,1 miljard euro.
Dit wil overigens niet zeggen dat deze 5,1 miljard euro foetsie is. Tekortkomingen kunnen ook over heel andere problemen gaan in de administratie. Bijvoorbeeld als uitgaven uit een verkeerd potje worden betaald, of als het ministerie geen toestemming heeft van de Tweede Kamer om een uitgave te doen, het zogeheten budgetrecht ligt namelijk bij het parlement. Dat keurt jaarlijks de begrotingen goed, in de maanden tussen Prinsjesdag en kerst. In het voorjaar worden de jaarrekeningen behandeld door het parlement.
Hoe zit het dan met die 5,1 miljard?
Dat staat in het verantwoordingsonderzoek over 2020 inzake het ministerie van VWS. Hugo de Jonge zou een punt hebben als hij zou beweren dat het geld niet weg is, en de kwestie van de 5,1 miljard vooral gaat om foutjes in de boekhouding, maar dat zei hij niet; hij noemt het een complottheorie.
Hoe zit het nu echt? Een groot deel van de problemen die de Rekenkamer zag, zijn vrij technisch van aard. Een voorbeeld is het niet tijdig informeren van de Kamer, maar wel alvast geld uitgeven. Daar ontkom je natuurlijk in een crisis niet aan, en dat werd het ministerie van De Jonge ook niet kwalijk genomen.
Wél kwalijk vond de Rekenkamer dat ook nadat de eerste periode vol chaos en paniek voorbij is, De Jonge zich niet hield aan de plicht om openbaar aan te besteden. Bedragen boven ongeveer anderhalve ton mag een centrale overheid op grond van Europese regels niet zomaar aan een bedrijf gunnen. Deze regels zijn ooit ingevoerd om te voorkomen dat allerhande corruptie en vriendjespolitiek kunnen plaatsvinden. Het is bijvoorbeeld niet toegestaan om zomaar een grote order (bijvoorbeeld mondkapjes) te plaatsen bij iemand die toevallig lid is van dezelfde politieke partij (bijvoorbeeld Sywert van Lienden). Toch was gunning zonder aanbesteding de gangbare praktijk, in heel 2020, zelfs nadat de Rekenkamer hierover meermaals aan de bel trok bij De Jonge. In totaal gaat dit om 1,25 miljard euro (de bestellingen bij Sywerts Stichting Hulptroepen Alliantie betroffen ruim 100 miljoen euro). Sterker nog: toen in 2021 het Testen Voor Toegang werd ingesteld (na een lobby van onder meer consultancybedrijven), doorkruiste De Jonge opnieuw moedwillig de aanbestedingswetgeving. Dit leidde tot rechtszaken van bedrijven die commerciële coronateststraten hadden geopend.
In het verlengde van deze kwesties vond de Rekenkamer ruim 500 miljoen euro aan uitgaven met ‘fouten en onzekerheden’ rondom wetten over staatssteun.
Dan is er nog bijna 600 miljoen euro die is betaald, maar waarvan niet kan worden aangetoond ‘of de prestaties geleverd zijn’. Dit betekent dat in de administratie niet is vastgelegd of voor dat geld ook echt is geleverd, of gewerkt. Oftewel: verantwoorden hoe het besteed was, zoals Wilfred Genee omschreef in zijn vraagstelling. Dit is weliswaar geen 5,1 miljard euro, maar uit een taartdiagram van deze optelsom is het een flinke taartpunt: een achtste van het totaal.
In interviews, direct nadat de Rekenkamer dit publiceerde, bagatelliseerde De Jonge de kritiek. Hij gaf als voorbeeld dat “je je voor kan stellen dat als je midden in de nacht een beademingsapparaat aflevert bij een ziekenhuis, je wel eens een pakbon kwijtraakt”.
Mensen die dagelijks met logistiek te maken hebben, kunnen zich dit evenwel totaal niet voorstellen, zeker niet bij medische apparatuur die al snel een ton kost en al helemaal niet bij chauffeurs. Zonder bon wordt er namelijk niet betaald.
Op internet ontstond veel ophef over het Rekenkamerrapport, en daarbij bleef het bedrag van 5,1 miljard bij de mensen hangen. Omdat de meeste internetgebruikers geen accountant zijn, werden de verschillende soorten kritiekpunten op één hoop gegooid, en verbasterde bij sommigen dit geheel tot ‘er is 5,1 miljard euro weg’.
Dit is alleen niet een complottheorie. Wat op social media ontstond, is begripsverwarring, die na verloop van tijd een eigen leven is gaan leiden. Dat is evenwel niets bijzonders. In de dagelijkse praktijk halen heel veel niet-boekhouders begrippen als ‘onrechtmatig’ (niet volgens de regels) en ‘niet verantwoord’ (bonnetje kwijt) door elkaar. En een fout in de jaarrekening is weer iets anders dan een onzekerheid.
Als ze érgens weten dat je hier snel mee de mist in gaat als leek, dan is het bij de Rekenkamer. Rondom belangrijke publicaties, zoals het jaarlijkse Verantwoordingsonderzoek, geeft het instituut daarom ook altijd tekst en uitleg, bijvoorbeeld in gesprekken met de Tweede Kamer en op persbijeenkomsten. Aanwezigen kunnen dan over elke zin en elk getal opheldering vragen. In het jaarlijkse begrotingsproces van het parlement gebeurt dit ook schriftelijk, zowel de Rekenkamer als de ministeries geven desgevraagd detailinzicht in de uitgaven.
Is het voor het eerst dat De Jonge wild om zich heen slaat als hiernaar gevraagd wordt?
Nee, hij tekende immers al vooraf bezwaar aan bij de Rekenkamer. En tijdens de persmomenten op de parlementaire gehaktdag van 2021 had hij het vooral over iets anders: het Sywert-schandaal, dat juist die ochtend was losgebarsten door onthullingen in de Volkskrant.
Over het nut van een bliksemafleider bij slecht nieuws kunnen politieke spindoctors uren vertellen. Er is zelfs een speelfilm over gemaakt: Wag the dog.
Over ‘coronaminister’ De Jonge gaan op social media overigens wel degelijk complottheorieën rond. Zo vonden we onder meer het verwijt dat hij zaken probeert te verbergen door documenten achter te houden die openbaar zouden moeten zijn. Gelukkig is het prima mogelijk om wilde speculaties te ontkrachten en als er iemand hiertoe bij machte is, dan is het wel Hugo de Jonge. Zo kan hij zorgen dat de Volkskrant de documenten rond de Sywert-deal krijgt, die volgens de rechter moeten worden vrijgegeven. Tot nu toe betaalde de overheid alleen liever tienduizenden euro’s aan dwangsommen. Hoe zal de Rekenkamer daarover oordelen?
Oordeel factcheck
Onwaar. En misschien ook redelijk schaamteloos, maar die afweging laten we aan de kiezer.
Totaaloverzicht van de ‘5,1 miljard van Hugo’ in het verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer. Rondom begrippen als fouten, ordelijkheid en rechtmatigheid halen mensen vaak dingen door elkaar.
Binnenland
Vertrekkende senaat: farmaceutische belangen boven burgers

Farmaceutische bedrijven hoeven niet op de proppen te komen met onderzoeksgegevens die het parlement nodig heeft voor het evalueren van het coronabeleid. Een meerderheid van de Eerste Kamer verwierp gisteren moties die hiertoe opriepen.
Dat gebeurde tijdens de stemming over de pandemiewet. Die is zoals verwacht, ondanks toenemende kritiek, in meerderheid aangenomen door de senaat. De partijen die voor stemden, waaronder de SP, wijzen erop dat met deze wetswijziging tenminste iets geregeld is over parlementair toezicht bij een nieuwe calamiteit. De critici echter wijzen erop dat kabinetten totale vrijheid krijgen bij het kiezen van methoden en middelen die de grondrechten inperken.
De wet die de coronamaatregelen in de toekomst juridisch faciliteert, is volgens Eerste Kamerlid Henk Otten ‘door de Eerste Kamer gejast’ zonder de evaluatie van de pandemiepolitiek af te wachten Ook anderen senatoren hekelden dit.
De PVV vroeg per motie aan het kabinet om ervoor te zorgen dat in de toekomst wél medische onderzoeksdata nodig zijn om onderbouwde besluiten te nemen. Nu kunnen bijvoorbeeld vaccinmakers of geprivatiseerde instituten zoals Nivel als een bok op de haverkist op data blijven zitten, als politici of burgers openbaarheid vragen (bijvoorbeeld via de Wet open overheid).
Minister Ernst Kuipers voelt daar niet veel voor, hij beroept zich weer op vermeende privacy-issues, ook al bleek dat zijn ambtenaren hierover eerder al aanhoudend jokten tijdens een rechtszaak. Het transparantiegebrek op zijn ministerie van VWS is bekend. Opvallend is dat de Eerste Kamer in meerderheid (naast de vier coalitiepartijen ook GroenLinks en PvdA) tegen de motie stemden, die voor openheid bij de farmaceutische industrie had kunnen zorgen. De motie van PVV-senator Alexander van Hattem ging niet over de oude afspraken hieromtrent, maar over toekomstige deals. “Dan kan je het vooraf goed regelen”, lichtte hij toe.
Het gebrek aan data in Nederland, zorgt ervoor dat de evaluatie van de pandemie pas over jaren gereed zal zijn. Dat is fnuikend voor het vertrouwen in de rechtstaat, memoreerden verschillende senatoren in een stemverklaring.
In Nederland hebben nog ongeveer evenveel mensen vertrouwen in de politiek als in Rusland, blijkt uit onderzoek van de OECD. Opvallend is dat ook andere Westerse landen met een streng en schimmig pandemiebeleid zoals Canada en Australië zo laag scoren. Verband met de pandemiemaatregelen is natuurlijk niet één op één te leggen. Hoog scoren evenwel landen in Scandinavië, die tijdens de pandemie soms afweken van het internationaal gangbare beleid (zoals Zweden), maar ook landen die gelijke tred hielden, zoals Denemarken. Al deze Scandinavische landen hadden wél gemeen dat zij de medische data die beschikbaar kwamen, zo snel en zoveel als mogelijk deelden met het publiek.
Binnenland
Vaccinatieschadeclaim, alleen Scrabble vaart er wel bij

Nu de eerste claims binnenkomen over vaccinatieschade lijkt er een grote groep verbaasd over het feit dat de overheid geen verantwoording wil nemen. Pieter Omtzigt stelt de terechte vraag wie er nu aansprakelijk is. Het antwoord van Ernst Kuipers is helder: de overheid wellicht voor een deel als deze de aansprakelijkheid (gedeeltelijk) heeft overgenomen in het aankoopcontract. Ondertussen verwijst de producent al naar het aankoopcontract met de overheid. Dat aankoopcontract is staatsgeheim, en dat weet Kuipers heel goed. De wat meer oplettende burger weet al heel lang wat het uiteindelijke antwoord van Kuipers wordt, namelijk: de enig verantwoordelijke is uiteindelijk de prikker, dus uw huisarts, de GGD’er of de ingehuurde kracht die wat centjes kon bijverdienen met deze staatsopdracht. Hoe de oplettende burger dat kon weten? Omdat exact dezelfde vraag gesteld werd aan de landsadvocaat tijdens een proces van Viruswaarheid, dat is ongetwijfeld velen ontgaan. Omtzigt merkt terecht op dat indien de overheid (mede) aansprakelijk is en zelf diegene is die moet betalen, deze zelfde overheid niet zo heel goed in staat zal zijn onafhankelijk onderzoek te doen. Zien we daar al tekenen van dan? De oplettende burger wel. Zo zijn er allerhande ‘privacyproblemen’ als het gaat om bij oversterfteonderzoek te ontdekken wie er wel of niet geprikt zijn. Die ‘problemen’ waren er helemaal niet toen er geprikt moest worden, Hugo de Jonge wilde burgers desnoods ‘van deur tot deur’ overtuigen van de noodzaak tot prikken. Ook het Lareb, het instituut waar vaccinatieschade gemeld kan worden, hult zich in nevelen over het daadwerkelijke aantal schadegevallen. Wel moest in allerijl extra personeel en geld aangetrokken worden om het allemaal verwerkt te krijgen. Ook is er een gat tussen de cijfers verstrekt aan het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA, het controle-instituut voor de tijdelijke toestemming) en de eigen gecommuniceerde cijfers. Het antwoord op de vraag wie er wel of niet gevaccineerd waren in de ziekenhuizen in december 2021 laat nog altijd op zich wachten. Daarnaast is het zo dat de statistieken verdraaid zijn door burgers die ‘niet volledig’ gevaccineerd zijn: heeft u een week na de eerste prik ernstige klachten, dan bent u ongevaccineerd en is dat ‘dus’ geen gevolg van de vaccinatie. En dan is er nog de aanstaande enquêtecommissie waar keer op keer zand in de raderen wordt gestrooid, alleen een kniesoor die dat opvalt.
De overheid treft nóóit blaam, en als de overheid overduidelijk wél blaam treft, bijvoorbeeld als conclusie van een enquêtecommissie over toeslagen, dan verdwijnen nota’s, verschuilt iedereen zich en is uiteindelijk niemand persoonlijk schuldig of verantwoordelijk. Zolang daar niets aan verandert is het dweilen met de kraan open, (top)ambtenaren en ministers komen er altijd mee weg. En zo kan een minister mensen ‘van deur tot deur’ achtervolgen met drang en dwang om het goedje van een farmaceut te nemen, ‘geen enkel begrip’ hebben voor mensen die dat goedje desondanks niet willen, terwijl dit ‘uit en te na geteste’ en ‘absoluut veilige’ goedje ‘zonder bijwerkingen’ steeds meer vlekjes begint te vertonen. De oplettende burger had dit allang in de gaten. Een uitspraak doen over lange termijn effecten nadat een product 6 maanden is getest is best wel riskant, zeker gezien het verleden met nog zo’n goedje tegen de Mexicaanse griep; gepromoot door exact dezelfde lieden die het nu ook weer aanprezen. Daar kwam de overheid na 10 jaar wél financieel over de brug, nu hoeft dat niet, de prikker is nu aansprakelijk. Met één claim is een gedupeerde met vaccinatieschade in staat een huisartsenpraktijk failliet te krijgen. Wees dus niet verbaasd indien de huisarts die u gevaccineerd heeft zich vooral beroept op toevalligheden en geen enkel oorzakelijk verband zal zien, mocht u wat blijvende klachten hebben en arbeidsongeschikt zijn na de prik.
Binnenland
7 Redenen waarom de ‘pandemiewet’ nóóit en te nimmer aangenomen mag worden

De ‘pandemiewet’ of eigenlijk Wpg (Wet publieke gezondheid) is in de Senaat (Eerste Kamer) momenteel in behandeling en zal spoedig in stemming worden gebracht. Dat deze nieuwe wet ontworpen is heeft als reden dat gedurende de achter ons liggende periode tijdens de coronacrisis gebruik is gemaakt van noodwetgeving en op velerlei vlakken de Grondwet geschonden is. Door er nu een wet van te maken is bij een volgende pandemie geen noodwetgeving meer noodzakelijk. Er zijn een aantal redenen aan te voeren waarom het aanvaarden van deze wetgeving op dit moment door de Senaat zeer onzorgvuldig geschiedt:
- Er is op dit moment geen enkele sprake van urgentie, er is geen pandemie dus een zorgvuldige(re) afweging zou zeker geen kwaad kunnen
- Er is geen enkele wetenschappelijke onderbouwing voor geen enkele maatregel geweest, dat is genoegzaam bekend bij alle hoofdrolspelers van destijds. Toch staan mondkapjes, lockdowns, de avondklok, afstand houden en zelfs vaccinaties in deze nieuwe wet.
- Er is tot dusverre nog geen enkele evaluatie geweest van de maatregelen uit de coronatijd. Pogingen om middels Wob-verzoeken tot een evaluatie te komen worden stelselmatig door VWS en het RIVM getraineerd of zelfs geweigerd, ondanks dat de wet tot accurate beantwoording verplicht. Zelfs gerechtelijke uitspraken tot vrijgave van informatie worden stelselmatig genegeerd.
- De voorlaatste pandemie was in 1918 (de Spaanse griep). Alleen doordat de World Health Organization (WHO) de definitie van de ‘pandemie’ tussentijds heeft gewijzigd (mei 2009), was er in de afgelopen periode twee keer sprake van een ‘pandemie’; bij de Mexicaanse griep en bij COVID-19. De ‘maakbare grieppandemie’; volgens de oude definitie is er nooit sprake geweest van een pandemie bij deze laatste twee. De nieuwe betekenis in de nieuwe wet van het begrip ‘pandemie’ is zelfs nog ruimer inzetbaar: alles wat de gezondheid van de burger kan schaden kan tot ‘pandemie’ uitgeroepen worden; daarmee wordt de wet ook toepasbaar op bijvoorbeeld CO2, stikstof of fijnstof.
- Het is volstrekt onduidelijk wie binnen deze wetgeving aan het roer zit(ten). De status van het OMT is nooit helder geweest in de coronaperiode, de onafhankelijkheid ook niet en binnen de nieuwe wet is de expertise en onafhankelijkheid nog altijd niet gegarandeerd. Nog altijd is mistig wie gedurende de coronatijd welke beslissingen heeft genomen, bekend is dat meermaals RIVM- en OMT-adviezen zijn genegeerd, zoals omtrent de mondkapjes en de avondklok. De nieuwe wet verschaft hierover geen enkele duidelijkheid.
- De parlementaire commissie die de coronaperiode zou moeten evalueren (zowel medisch, financieel als sociaal-maatschappelijk) moet nog starten en zal op zijn vroegst in 2028 rapport uitbrengen. Iedere andere evaluatie wordt tot dusverre stelselmatig ondermijnd door VWS en het RIVM.
- Juridisch kent de nieuwe wet vele haken en ogen die in conflict zijn met de huidige wet- en regelgeving maar bovenal de democratische controle ondermijnen.
Alles wijst erop dat de wetgeving volgens de zittende Senaat er zo spoedig mogelijk door moet komen. Afgelopen vrijdag is in de beantwoording van aanvullende vragen nog een antwoord geformuleerd van 120 pagina’s, die de senatoren in het weekend zouden moeten hebben bestuderen. Een poging om de behandeling uit te stellen is afgelopen maandag weggestemd. Waarom die haast? Hoogstwaarschijnlijk omdat met de huidige Senaat de wet er nog wel doorkomt, maar met de nieuw aan te treden Senaat niet meer. De nieuw aan te treden Senaat is een afspiegeling van de huidige machtsverhoudingen in het land, niet de nu zittende. Waarom de huidige Senaat zoveel haast heeft en zo onzorgvuldig te werk gaat blijft een raadsel. De belangen van de bevolking staan hier zeer nadrukkelijk op het spel en zouden een dergelijke handelswijze niet rechtvaardigen, daarvoor zijn de consequenties veel te groot, de inzetmogelijkheden veel te breed en de evaluatie van de achter ons liggende ‘pandemie’ volstrekt achterwege gebleven terwijl deze wel onderdeel zijn van de nieuwe wet.
-
Binnenland1 week geleden
Vertrekkende senaat: farmaceutische belangen boven burgers
-
Binnenland6 dagen geleden
Coronawet en pensioenwet, wél voor de burger, maar niet voor politici?
-
Binnenland5 dagen geleden
Als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel, vaarwel Kaag!
-
Binnenland1 week geleden
Vaccinatieschadeclaim, alleen Scrabble vaart er wel bij
-
Binnenland3 dagen geleden
TNO had maand voor pandemie al nepnieuws-bot gereed
-
Binnenland3 dagen geleden
De D66-traan als wapen werkt niet in een lege kerk…
-
Binnenland6 dagen geleden
Sorry, dit landsbestuur is compleet failliet
-
Binnenland2 weken geleden
Nederland stopte met pensioensparen voor veteranen