Het zou Hugo de Jonge inmiddels dun door de broek moeten lopen als hij ziet op welke verkrampte manier zijn Duitse collega Lauterbach alleen nog maar door leugens zijn vege lijf probeert te redden. De overeenkomsten met het handelen van De Jonge tijdens de corona-crisis zijn namelijk nogal treffend.

Het begint al met het feit dat Lauterbach aangeeft dat de uitspraak over het ‘bijwerkingsvrije’ vaccin een eenmalige ‘wat klunzige tweet’ was. Buiten het feit dat het inhoudelijk niet blijkt te kloppen, blijkt nu ook dat hij in de periode daarna keer op keer publiekelijk heeft gesproken over het ‘bijwerkingsvrije’ vaccin, ook op de Duitse staatstelevisie. Het was juist onderdeel van zijn mediastrategie om dit zo vaak mogelijk te herhalen. Meest flagrant is echter dat hij nu aangeeft op dat moment wel te hebben geweten dat er serieuze bijwerkingen waren. Maar Lauterbach ging door, hij wilde de vaccins zelfs verplichten, wetende dat er serieuze bijwerkingen waren. Hoe zit dat met de frikandel van Hugo? Het vaccin in Duitsland is toch hetzelfde als het vaccin in Nederland?

Ook het door Lauterbach genoemde getal van 1 op de 10.000 gevallen met ernstige bijwerkingen blijkt een leugen van Lauterbach te zijn. Het gaat namelijk niet over 1 op de 10.000 mensen, maar 1 op de 10.000 prikken. Dat maakt het risico navenant groter na 5 prikken. Maar ook het Duitse ministerie van volksgezondheid maakte al op 20 juli 2022 bekend dat het gaat om 1 op de 5.000 prikken met ernstige bijwerkingen. Met 5 prikken wordt dat een kans van 1 op 1.000 op ernstige bijwerkingen.

Het Duitse Paul-Ehrlig-Institut (PEI, het Duitse RIVM) maakt echter inmiddels al officieel melding van een kans van 1 op 3.333 pér prik op ernstige bijwerkingen. Dit stelt de uitspraak van Lauterbach dat de kans op ernstige bijwerkingen ‘extreem zeldzaam’ is in een volkomen ander daglicht. Zelfs met kerst 2021 waagde Olaf Scholz, bondskanselier van Duitsland, het publiekelijk uit te spreken dat 60 miljoen Duitsers volledig gevaccineerd waren ‘zonder ernstige bijwerkingen of langdurige klachten’. Ze wisten allebei wel beter. Opgemerkt dient te worden dat deze getallen betrekking hebben op ernstige bijwerkingen, waarmee dus minder ernstige bijwerkingen niet worden benoemd.

Dat Lauterbach niet vies is van een leugentje, blijkt ook nu de Duitse media zijn cv aan het najagen is. Zo zou hij zijn cv ‘opgeleukt’ hebben met onderzoeken die niet bestonden en het schrijven van een niet bestaand boek om daarmee uiteindelijk professor te kunnen worden in Keulen.

Duidelijk is ook dat de vaccinproducenten niet aansprakelijk gesteld kunnen worden voor vaccinatieschade, aangezien de Duitse overheid de aansprakelijkheid heeft overgenomen. Middels een Nederlandse rechtszaak van Willem Engel weten we dat de Nederlandse overheid diegene die de vaccinatie heeft uitgevoerd als eindverantwoordelijk ziet. Lauterbach wil nu een fonds oprichten om slachtoffers schadeloos te stellen. En daar waar Lauterbach aan het begin van de crisis zei dat producenten ‘nauwelijks’ winst maakten op de vaccins, vraagt hij nu om een storting in het fonds door de producenten die volgens hem ‘exorbitante winsten’ hebben gemaakt op de vaccins.

Nu heeft Hugo de Jonge nooit gelogen over zijn opleiding, hij is geen professor maar schoolleraar, maar zijn bagatelliseren van het vaccin tot het nemen van een frikandel ‘waarover je toch ook geen vragen stelt over wat erin zit’ begint zich toch aardig te wreken. Gelukkig hoeft Hugo zich nog geen zorgen te maken over een onderzoek over de schadelijkheid van het vaccin, dat komt er namelijk niet. En bij het Lareb, de organisatie die de veiligheid van het vaccin bewaakt en de meldingen aanneemt, was de primaire reactie toen er in februari 2021 meer dan 7 keer meer meldingen dan verwacht binnenkwamen, te vragen om meer geld zodat de meldingen afgehandeld kunnen worden. En als iedere huisarts of GGD’er persoonlijk aansprakelijk is voor de gevolgen van de vaccinatie dan zijn er nog héél veel onderste stenen te slechten. Openbaringen zullen uit het buitenland moeten komen, zoals nu dus uit Duitsland.

Uit WOB-documenten blijkt dat de situatie in Nederland niet anders is, CeesCees72 schreef er een uitgebreid artikel over.

Hoe wordt desinformatie op social media bestreden, en wie bepaalt wat goed en fout is? Politieke afkeur speelt hierin mee, blijkt uit onderzoek van Indepen. Kan ‘nepnieuwspolitie’ verkiezingen beïnvloeden? Een reconstructie.

De Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart 2021 speelden zich af onder bizarre omstandigheden. De avondklok moest een dagje worden opgeschort omdat ’t stemmentellen openbaar hoort te zijn volgens de Kieswet. En het land raakte steeds meer verdeeld in voor- en tegenstanders van coronamaatregelen. Protesten gedoogde de overheid alleen niet: die werden hard neergeslagen.

De stembusgang werd uitgesmeerd over maar liefst drie dagen, en een campagne in het land werd er wegens de coronabeperkingen niet gevoerd, behalve door het Forum voor Democratie (FVD). Het Openbaar Ministerie vond het strafbaar, maar kon geen zaak maken.

Intussen kwamen dagelijks nieuwe barsten in de argumentatie onder het verhaal waarmee Rutte en De Jonge de avondklok rechtvaardigden. Daags voor de demonstraties heeft RIVM-voorman Jaap van Dissel in de Tweede Kamer aan Kamerlid Wybren van Haga erkend dat de sterftepercentages van COVID-19 inmiddels lager was geworden dan gevreesd, vergelijkbaar met die van de griep in een volledig open samenleving. Opzienbarende televisie, vastgelegd door de vaste camera’s van de Tweede Kamer. Op YouTube wordt het fragment echter binnen de kortste keren op zwart gezet omdat het in strijd is met de anti-desinformatie richtlijnen van de WHO.

Hoe social media hiertoe besluiten, is een black box. Techbedrijven hoeven het niet te melden, welke rol de overheid speelde houdt het kabinet tot nu toe strikt geheim, Wob-verzoeken zijn afgewimpeld en de Kamer wordt nog aan het lijntje gehouden. Maar bij de vorige Kamerverkiezingen is door onderzoekers onder de motorkap gekeken. Dat werpt een heel andere blik op de ban van Van Haga’s, door de WHO verboden, video met Van Dissels geruchtmakende ‘griepvergelijking’.

De machinekamer wordt gedetailleerd uitgelegd in een onderzoek van The London Story,  een stichting die nog niet lang bestaat, en gevestigd is in het Humanity House te Den Haag. Dit is een verzamelgebouw voor organisaties van vredesactivisten, die overal ter wereld werken. The London Story (TLS) richt zich bijvoorbeeld vooral op India. Het eerste Nederlandse project is het monitoren van desinformatie in aanloop naar de verkiezingen. Dat is volgens de onderzoekers al van start gegaan in 2019.

Dat gebeurt door een heel team van ‘onderzoekers’ van TLS. De onderzoeksleider Ritumbra Manuvie van TLS werkt als docent rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze is ook bestuurslid van de ngo.

In dezelfde maand publiceert een wetenschappelijke raad van het Europees Parlement een grote studie naar de inzet van geautomatiseerde verwijdering van desinformatie. Het is een opeenstapeling van voorbeelden en handleidingen voor alle mogelijke vormen van hulp bij de bestrijding van propaganda en strafbare hate speech.

Doelstelling van The London Story, volgens eigen opgave in het ANBI-register:

TLS heeft bovendien met haar Indiase bestuursleden techkennis aan boord. Hun namen zijn terug te vinden in handelsregisters bij IT-bedrijven. De polarisatie in Nederland is klein bier in vergelijking met conflicten tussen verschillende volkeren in het immense land.

Misschien wel daardoor is er veel oog voor details in het rapport ‘Digital Wildfire of Disinformation in the Netherlands’, over desinformatie in de verkiezingscampagne Tweede Kamer 2021.

Vooral kritiek op het coronabeleid wordt opgepikt door het team, dat handmatig en geautomatiseerd in kaart brengt welke ‘alternative facts’ rondgaan op alternatieve nieuwssites, in grote facebookgroepen en op Twitter. Ook de Jensen Show wordt niet vergeten. Opvallend is dat ook Argos en Bureau Buitenland op de lijst voorkomen: beide radioprogramma’s behoren tot de journalistieke top binnen de NPO, al vele jaren lang.

De twee jaar durende aanloop van het wetenschappelijk onderzoek dat wordt uitgevoerd door de stichting, met geld van een internationale ngo, betaalt zich uit in een heel boeiend eindrapport. Het bevat veel feiten en cijfers, en gaat vaak recht op het doel af: al in de eerste zin van dit rapport toont TLS ‘hoe het verdienmodel van Facebook de COVID-19 infodemic in Nederland mogelijk maakt’.

Hier vonden de nepnieuwsdetectives namelijk het vaakst desinformatie die gevaarlijk wordt geacht, door autoriteiten zoals de WHO en overheden. De kritiek van TLS op Facebook (Meta) is dat misleidende ‘wappie-content’ niet of niet snel genoeg worden weggepoetst. Daar komt het team achter door te monitoren wat er gebeurt met meldingen die ze zelf maken. Klopt het dat nepnieuws veel sneller viraal gaat dan het officiële verhaal? En is dat dan ook een verdienmodel van Meta, met gevaarlijke gevolgen voor de democratie?

Voor Facebook blijken verkiezingen een cash cow: 15 procent van alle omzet in advertenties, en zelfs een kwart van de winst die daarop wordt gemaakt, schrijft TLS toe aan politieke partijen. Samen gaven ze 3,3 miljoen euro uit, in de 24 maanden tot aan de verkiezingen in 2021. Iets minder dan een derde daarvan is afkomstig van slechts twee partijen, CDA en FVD. Maar hoewel de christendemocraten meer betalen, heeft FVD een veel groter bereik.

En dan neemt de studie een opvallende wending. In de periode dat het team actief gaat rapporteren en monitoren, richt het zich nog maar op één subject. TLS toetst alleen nog de berichten van FVD. Eigenlijk had men ook de PVV willen monitoren, maar die adverteerde te weinig om te kunnen worden onderzocht. Wilders was een jaar eerder al door andere desinformatie-onderzoekers door de mangel gehaald, rapporteerde bijvoorbeeld de universiteit van Oxford.

TLS levert geen half werk: In de zeven weken tot aan de verkiezingsdag worden vervolgens niet minder dan 938 berichten aangetroffen, die in de ogen van The London Story niet voldoen aan de bekende feiten, zoals factchecks en de richtlijnen van de afzonderlijke socials of de WHO.

De ngo oordeelt met harde hand: elke letter die afwijkt van RIVM- of WHO-richtlijnen wordt gerapporteerd, zelfs als de feiten kloppen, zoals wanneer een groep wetenschappers publiceert dat ‘op termijn corona vergelijkbaar wordt met de seizoensgriep’. FVD mag volgens TLS daaruit namelijk niet redeneren dat de partij af wil van alle beperkende maatregelen.

Onder valse namen en met verzonnen identiteiten, ‘using digital ethnographic methods’, dringen teamleden namelijk ‘strategisch’ binnen in populaire besloten Facebook-groepen waar complotten worden besproken en coronabeleid bekritiseerd.

Manuvies team was niet het enige dat tijdens de campagne aan particuliere nepnieuwsrecherche deed: verschillende collectieven van journalisten of wetenschappers kregen subsidie om hetzelfde te doen. Ze hielden onderling contact, wat onder meer werd aangemoedigd (en betaald) door Brussel, via de organisatie EDMO.

Zo konden heel snel vanuit verschillende locaties mensen schadelijke berichten rapporteren bij de social media. Als er kort op elkaar een aantal over één post binnenkomen, dan grijpen automatisch de algoritmes van een platform in: meestal verbergen ze de berichten tijdelijk van de timeline, tot naar de inhoud is gekeken en een definitief besluit valt.

Hoe je zo’n melding het meest succesvol kan doen, en waar je op moet letten, staat minutieus beschreven in handleidingen, zoals die van Skeptical Science, die in 2020 verschijnt. Het is vertaald in alle Europese talen, ook in het Russisch.

The London Story wil met zoveel mogelijk andere ngo’s samenwerken bij het vlaggen van in hun ogen foute content, staat in het beleidsplan. Samen oefenen ze druk uit op de EU en de VS om wetgeving in te voeren tegen de algoritmes van techplatforms die ‘hate speech’ promoten.

Tot het zover is, nemen ze zelf het heft in handen, net als overheden, die bij social media een speciaal loket krijgen om foute content aan te geven: ze worden zogenaamde ‘trusted flaggers’. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Koninkrijksrelaties en Digitalisering) onthulde onlangs dat de Nederlandse overheid niet één, maar verschillende instanties heeft die met voorrang mogen rapporteren: niet alleen de politie, maar ook de toezichthouders NVWA, Kansspelautoriteit en Autoriteit Financiële Markten (AFM). Ook haar eigen ministerie van Binnenlandse Zaken, met een speciale afdeling die nepnieuws bestrijdt, krijgt voorrang.

Het valt alleen wel op dat de inspanningen alleen gericht zijn op groepen die kritisch zijn op de Nederlandse overheid, en rechts georiënteerd zijn. Klimaatactivisten bijvoorbeeld die de regels overtreden, worden niet gerapporteerd. Dat is mogelijk te wijten aan de grote subsidiestromen die de afgelopen jaren zijn losgekomen vanuit overheden, de EU en de Verenigde Naties.

Hierdoor neemt de factchecking gemeenschap al dan niet gewild de vorm aan van een trollenleger.

Welke berichten in hun ogen zoal niet deugen? Onder meer een kritische tweet van FVD-Europarlementariër Derk-Jan Eppink, die zich cynisch afvraagt waarom de Europese Commissie zo stil is over de rekening van de klimaatagenda van 11.500 miljard euro. Hoewel nergens vraagtekens bij nut of noodzaak worden gesteld, luidt het oordeel: klimaatscepsis. 

Afbeelding: de lijst met Facebookgroepen die het vaakst gerapporteerd werden wegens vermeende desinformatie

Zo wordt ook het fragment van Jaap van Dissel over de sterftepercentages van COVID-19 aangegeven. Dit is precies zoals minister Ollongren van Binnenlandse Zaken (D66) het graag ziet: niet de overheid moet aan de bel trekken over desinformatie, maar de samenleving zelf. De politiek is immers geen censor in een vrij land.

Alleen: The London Story is niet vrij van politiek. Ten tijde van het onderzoek is een prominent D66’er lid van de driekoppige raad van advies: Simone Filippini, oud-diplomaat bij Buitenlandse Zaken, voorzitter van D66 Dordrecht én voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor de Verenigde Naties.

Over welke rol social media in de D66-campagne hebben gespeeld, verhaalt het rapport niet, de partij wordt slechts op vier plaatsen genoemd in het 80 pagina’s lange document. Op één ervan is wel de geruchtmakende foto te zien waarop Sigrid Kaag op tafel danst na de eerste exitpolls. De begeleidende tekst: “Terwijl zij op tafel danste, keken wij onder het succes, naar de verkoolde as die achterbleef door het ongecontroleerde wildvuur van desinformatie en onjuiste feiten dat tijdens de verkiezingsperiode in Nederland smeulde.”

Op een enkel interview na krijgt het rapport weinig aandacht. Jammer, want het is een van de weinige studies rondom verspreiding van is, die onder de motorkap kijkt. Wel wordt de conclusie over het ‘inferno van nepnieuws’ enkele malen aangehaald in de Tweede Kamer, door een D66-Kamerlid en door D66-minister Ollongren.

Wat niet wordt besproken in het debat: hoeveel invloed heeft dit ene onderzoek gehad in de verkiezingscampagne? De duizend gerapporteerde berichten, waarbij op ingrijpen werd aangedrongen door de onderzoekers als techbedrijven niet spontaan reageerden, bevatten namelijk echt niet allemaal complottheorie of valse voorlichting over het virus. Wybren van Haga zou heel goed direct getroffen kunnen zijn door de acties: hij was in de dagen voor de verkiezingen aan een flinke opmars bezig; hij haalde uiteindelijk bijna evenveel stemmen als lijsttrekker Baudet. Wat zou er zijn gebeurd als Van Haga, zonder de tech-tegenwerking, er meer had gekregen dan de leider?

Omdat Indepen niet kan binnenkijken in de machinekamer van Facebook of de onderzoekers, is het lastig om te bepalen hoe groot de invloed van de rapporteercampagne is geweest. Immers, meer zelfbenoemde factcheckers hielden zich hiermee bezig. Zij hadden onderling contact, bevorderd door onder meer Europese subsidies. Hoe vaker over content wordt geklaagd, hoe hoger deze op de prioriteitenlijst van techbedrijven komt.

Wetenschappelijke ‘flaggers’, zoals de factcheckers genoemd worden, hebben een streepje voor. Dat geldt ook voor zogenaamde ‘trusted flaggers’.

De Rijksoverheid houdt tot op de dag vandaag geheim wie en welke berichten allemaal zijn gerapporteerd bij social media, ondanks vragen uit het parlement en informatieverzoeken uit de samenleving.

Want in de Tweede Kamer kon D66 dan wel verwijtend het TLS-rapport aanhalen om FVD te verwijten dat men ‘maar liefst twee ton overhad voor het actief promoten van desinformatie over COVID-19’, maar zelf gaf de partij in die periode veel meer uit aan social media, op Google bijvoorbeeld maar liefst tienmaal zoveel als FVD. Wie betaalt, die bepaalt: geldt dat misschien ook voor factcheckers?

Lees hier het hele onderzoek van The London Story

DEN HAAG (ANP) – In Duitsland en België besteden media donderdag aandacht aan de Provinciale Statenverkiezingen in Nederland en de overwinning van de BoerBurgerBeweging (BBB).

“Historisch en ongezien”, noemt VRT Nieuws de overwinning van de “boerenpartij”. VRT-journalist Jeroen Reygaert volgde in Den Haag de verkiezingen. “Het is eigenlijk niet zo moeilijk: iedereen verliest en de BBB is de uitgesproken, historische winnaar van de Nederlandse verkiezingen”, analyseert hij.

De Morgen spreekt van een “monsterzege” van BBB, die de regering van premier Rutte in “een crisissfeer” brengt. Dat Ruttes VVD standhoudt, is “een magere troost”, aldus de krant.

De Standaard

“Boerenpartij slaat iedereen met verstomming”, kopt De Standaard. De Belgische krant schrijft dat de uitslagen de regeringspartijen “midscheeps” raken. Veel kiezers vinden dat het stikstofbeleid, de energietransitie en de woningnood op een andere manier moeten worden aangepakt. De BBB van Caroline van der Plas brengt volgens hen “het gezonde boerenverstand” weer terug in de politiek.

Duitse media

De Rheinische Post noemt de winst van de “rechts-populistische BoerBurgerBeweging” een nederlaag voor de regering die de stabiliteit van de coalitie bedreigt.

Het Duitse persbureau dpa stelt dat de “woede van de kiezers” het kabinet van Mark Rutte “een dramatische afstraffing” heeft gegeven. Volgens het persbureau is de stabiliteit van de regering in gevaar.

Groot-Brittannië en VS

De Britse omroep BBC heeft het over een schok. “Een boerenpartij verbijstert de Nederlandse politiek”, begint het artikel over de winst. De omroep haalt analist Ben Coates aan, die de verkiezingen als “een soort politieke aardbeving” beschrijft.

Het Amerikaanse Politico gaat vooral in op wat dit betekent voor Mark Rutte en zijn kabinet. De nieuwssite zet vraagtekens bij Ruttes vermogen om door te gaan met het ingezette stikstofbeleid door BBB’s “enorme overwinning”.